Perdiches un ollo polo disparo dunha bala de goma, como foi o teu caso?
Foi durante o despexo da Kasa da Muntanya, en 2001. E foi imposíbel identificar o policía que disparou, que é unha obstáculos  que sempre pon. Neste caso, a policía acusou a xente da Kasa da Muntanya de resistencia e de atentado á autoridade, e a xente da Kasa da Muntanya acusou a policía de agresión e vexacións. No xulgado onde se xulgaba esta historia entre a policía e a xente da xente da Kasa da Muntanya, a estratexia de Interior foi enviar policías que non participaran no asalto dentro da Kasa da Muntanya, porque así ningún deles podía dicir nada do que acontecera dentro. Un dos policías que foi declarar testemuñou que el estaba fóra, nun furgón policial, que era un escopeteiro e que, nun dado momento, el dispara a escopeta. Eu, agarrándome a esa confesión, lévoa ao meu xulgado para identificar o axente que me disparou. El recoñecera que estaba no lugar onde ocorreu e que me disparou. Tomáronlle declaración e xa di que non, que en realidade non disparara. Mudou a declaración. Durante o proceso ouvía o fiscal dicir que eu estaba alí, que cometera actos de violencia, mais eu estiven tres días no hospital e nese tres días non veu determe ninguén por altercados nin por agresións nin por nada. O meu caso nunca chegou a xuízo, foi arquivado na instrución e no seguintes catorce anos o que fixen foi recorrer o arquivo na Audiencia Provincial, que o rexeitou. Despois continuei a miña loita xudicial na Audiencia Nacional, no Tribunal Supremo, no Tribunal Constitucional e en Estrasburgo xa en 2013, que non o admitiu a trámite. Percorrin todo, podería facer a carreira de avogado. E aí acabou o périplo xudicial deste quince anos.

Pasaron varios anos até te lanzares a montar o colectivo Stop Bales de Goma, que pasou para dares ese paso?
Foi en 2009 cando montamos Stop bales de goma como colectivo. Nos últimos anos, durante o goberno do Tripartit en Catalunya, sete persoas resultaron feridas nun ollo por disparos de balas de goma disparadas polos Mossos d?Esquadra. A Nicola Tano, un dos feridos, pareceulle asombroso que estivese a pasar isto e non houbese mobilizacións sobre este tema. Puxémonos en contacto e comezamos a contactar coas vítimas que ían xurdindo. Había unha celebración da Champions do Barça? había feridos; había unha celebración da liga do Barça? había feridos. A maioría destes feridos non o eran en manifestacións políticas, era xeralmente xente que pasaba por aí ou que fora celebrar unha vitoria do seu equipo. Non era en protestos sociais. Ao comezar a pornos en contacto entre nós, dalgunha maneira estruturamos, sen querelo, Stop Balas de Goma, que sempre foi unha cousa moi vivencial, talvez por esta falta de sensación política da xente. Unha das facetas que queriamos abordar era o acompañamento emocional. Cando nos constituímos como asociación, eu xa facía oito anos que vivía co que significa perder un ollo, que é unha experiencia moi traumática. Como case con todo, cando che pasa algo así unha das mellores cousas que podes facer é compartilo con outras persoas para ver que os teus medos son os mesmos que ten o resto. Medos que ti tiveches tennos xente á que acaba de acontecer.

Doutra banda, había unha intención de visibilizar as consecuencias das balas de goma e abrir un debate. Ao longo de todos estes anos, e pasando toda esta xente que estaba pouco politizada, creo que un dos grandes logros que tivemos como colectivo foi ir politizando. Eu si viña dunha contorna politizada, de movementos sociais, traballei con movementos antifascistas, mais, cando isto lle pasa a alguén que non, pregúntase “por que me pasou isto ao min, se eu non atiraba pedras, os que atiraban pedras eran outros?”. Aí hai unha serie de debates que eu tentaba expor canto a que o feito de alguén atirar unha pedra, mover un colector ou partir o vidro dun banco non xustifica que lle tiren un ollo. Estes actos de autodefensa nas manis nunca poden xustificar unha agresión como a que significa unha bala de goma. Foi un proceso moi bonito ver como a xente ía tomando consciencia, politizando e mudando a paradigma.

Cando asasinaron o Iñigo Cabacas, fomos rapidamente a Euskal Herria solidarizarnos e traballar con eles. Dalgunha maneira, o ambiente político de Euskal Herria é un ambiente que, mesmo nunha cousa así -el era un seareiro dun equipo de fútbol e non tiña nada a ver co conflito vasco nin con nada, estaba nunha celebración-, hai unha politización, e iso axudou a que houbese un proceso de aprendizaxe pola nosa banda de cousas que facían en Euskadi e, pola súa banda, de cousas que faciamos nós. Houbo unha retroalimentación moi bonita.”

Tamén traballastes para deitar luz sobre as consecuencias das balas de goma, como foi ese traballo?
Fixemos un relatorio que despois levamos ao Parlament e os parlamentares dicían que ninguén fixera iso antes. Nin a policía tiña datos contrastados sobre o uso das balas de goma, os datos que había eran só os que coñecía o sindicato de policía, que é o que presiona para usar esas armas. Nós contrastamos eses datos, non para os políticos, senón para que a xente na rúa puidese facer unha idea do que significa o uso das balas de goma. Creo que é o mellor traballo que fixemos, dar información á xente para que poida debater sobre este tema. Datos de laudos médicos, de hospitais, da empresa que fabrica as armas, probas cinexéticas sobre a forza coa que impacta a cada unha das distancias… A Unión Europea non se mete coas armas que se usen nos Estados, mais considera armas non letais as que expulsan balas a unha velocidade determinada. Os datos que recollemos no noso relatorio demostraban que as balas de goma saen a unha velocidade superior do que se considera arma non letal, polo que é unha arma letal, e desafortunadamente Iñigo Cabacas é un exemplo diso, como houbo outros na transición.

Outra das cousas bonitas de facer o relatorio é que nos documentamos sobre casos que ocorreran antes e xa cando estabamos a fechar o traballo había xente que nos chamaba e dicíanos que a eles tamén lles pasara, mais que se asustaran e marcharan sós á casa a comelo con patacas, porque en ambientes de conflitividade social, ás veces ir ao hospital pode ser un risco. Iso tamén foi bonito, que moita xente che diga que que guay que exista este colectivo porque eles tiveron que comelo sós. Dalgunha maneira, xera un colchón emocional, que poidas falar con alguén, conseguir asesoramento legal. De todos os casos que houbo só hai dous que chegaron aos tribunais, o de Ester Quintana, en que absolven os policías, e o de Nicola Tona, a quen a Conselleria de Interior ofrece unha indemnización se el retira os cargos. Cando isto che pasa, demoras en asumilo, se é que o asumes algunha vez. Eu, despois de 16 anos, continúo ollando para min no espello e o Carles que vexo non son eu. Aprendín a convivir con el, mais é o ollar, é a cara, é algo moi persoal. Se me cortasen un dedo sentiría, mais isto é moi directo e hai que aprender a vivir con iso. Se tes un apoio colectivo faise un pouco máis fácil, aínda que ao final a dor sempre é particular porque, cando te ollas no espello, óllaste só e cando tes incertezas afectivas ou sexuais ou eu que sei eu, cómelo ti. Cada un encarréirao como pode.

En 2013 conseguistes que o Parlament catalan prohibise o uso das balas de goma, que foron substituídas polas balas de foam.
Non foi exactamente así. As balas de foam utilizábanse na Catalunya á vez que as balas de goma. No despexo de Praza Catalunya dos indignados do 15M a policía utiliza as foam. Houbo algúns feridos nese despexo por balas de foam. Usaban as dúas. Si conseguimos que se prohiban as balas de goma en Catalunya, mais vivímolo como unha vitoria un punto amarga porque o que nós expomos en realidade é que haxa unha revisión xeral do modelo policial, desde a captación dos policías, onde os van procurar e a súa formación -hai declaracións de cargos dos Mossos d’Esquadra en que animan os axentes da BRIMO a que nos vexan como o seu inimigo-, ou tentar romper dalgunha maneira a conivencia e corporativismo entre os axentes. O corporativismo entre os corpos policiais é tremendo. Cando acontecen cousas dentro das comisarías ou cando agriden a xente na rúa hai un silencio total, actúan un pouco como mafia. Isto xera unha impunidade dentro do corpo que vén apoiada nos xulgados. Os axentes non son levados a xuízo e, cando o son, saen absolvidos por falta de probas ou porque non foi posíbel verlle a cara ou pola declaración do resto de axentes que cobren o compañeiro. E nos poucos casos en que son xulgados e condenados, o poder político indúltaos, co que chegas ao momento da impunidade do punto de vista policial, xudicial e político. Ese era o debate que nós queriamos expor, non unicamente as balas de goma. Si que é verdade que as balas de goma serven como máxima expresión da brutalidade policial na rúa, e por iso dicimos que si, é unha vitoria que ninguén máis en Catalunya vaia a perder un ollo por un disparo deste tipo de bala.

Mais agora restan as de foam, até que punto son máis seguras?
As de foam empréganse en Francia e xa hai once rapaces franceses que perderon un ollo por este tipo de balas. Sabemos que son igual de agresivas que as outras. Prohibir en Catalunya as balas de goma é un logro, mais hai que continuar. As balas de foam son igual de letais, e o tempo dirao, mais dalgunha maneira a arbitrariedade que teñen as balas de goma non a ten o resto de armamento. Coas balas de goma, a mesma policía catalá admite que, cando a bala sae da bocacha, ninguén sabe onde vai. O policía non dispara apuntando a non ser que sexa unha distancia moi curta, e isto xera unha arbitrariedade total. As de foam son armas de precisión, están pensadas para disparar de cintura para abaixo e, se te atinxe, inmobilízate da dor que provoca. Loxicamente, se se dispara a zonas brandas pode facer o mesmo dano que as de goma, e aí está o tema de que non é só as armas que se usan senón tamén quen apreta o gatillo.

Armas non letais que realmente si poden ser letais.
Ese é o debate que hai que abrir a nivel social, e o feito de conseguir que se prohiban as balas de goma é un gran paso. É unicamente o corpo policial o que decide que tipo de armamento usa, coa conivencia do poder político, que é o que finalmente o aproba no Parlament. Os que presionan son os sindicatos policiais, e romper esa brecha sobre unha cousa que parecía intocábel e incuestionábel como eran as balas de goma era algo que nunca pensamos nin sequer que fose factíbel.

Na prohibición en Catalunya tivo tamén moito que ver o caso de Ester Quintana.
Tivo, si, hai detonantes. Nós creamos un caldo de cultivo e de concienciación social contra a brutalidade policial en xeral con esta imaxe visíbel do que é un ollo mutilado, que dalgunha maneira impacta moito máis que outra parte do corpo. Se che extirpan o bazo, non se ve, mais que non teñas un ollo é unha cousa moi clara. Xeramos ese caldo de cultivo e cando, desafortunadamente aconteceu o caso de Ester Quintana, iso detoou. O caso de Ester, grazas a como o xestionou ela e o seu grupo de apoio “Ollo co teu ollo”, saíu dos espazos en que nós nos moviamos. O feito tamén de que fose unha muller, de que acontecese no cadro dunha folga xeral [14 de novembro de 2012] en que, en contraposición coa anterior [29 de maio de 2012] -en que dous mozos perderon un ollo e non se falou practicamente do tema porque houbera moita violencia en xeral- esa violencia non existe. A intervención dos Mossos d’Esquadra foi desmesurada. Despois están as cagadas do conseller de Interior, Felip Puig, que desmente que se usen as balas de goma, ás 24 horas dá outra versión distinta e, outro día máis tarde, unha terceira versión. Esa falta de credibilidade fixo tamén que isto se catapultase e dese a coñecer e, a partir de aí, houbo un eco social. Apesar de todo, e de que é verdade que sen esta presión social non se conseguiu nada, eu penso que o asasinato de Juan Andrés Benítez en Barcelona por parte dos Mossos d’Esquadra é o que posibilita que realmente se prohiban as balas de goma. Esquerra Republicana estaba totalmente en contra das balas de goma, o que era Iniciativa per Catalunya e demais tamén, mais despois Converxencia i Unió movíase entre dúas augas. Dalgunha maneira, o peón que eramos nós no taboleiro de xadrez moveuse de forma que se acordou prohibir as balas de goma, co apoio de Converxencia i Unió, en troca de non cuestionar o asasinato de Juan Andrés Benítez.

Non hai argumentos para seguir mantendo algo que en parte do Estado, e onde se aplica o mesmo modelo de xestión da seguranza, xa foi prohibido porque é completamente innecesario

Ves posíbel que se consiga a prohibición das balas de goma a nivel estatal?
O feito de que en Catalunya se prohibise e que en Euskadi se retirasen -grazas ao traballo da plataforma Iñigo Gogoan, polo asasinato de Iñigo Cabacas, o curro que se están pegando o pai e a nai de Iñigo- fai que, dalgunha maneira, os argumentos para manter este tipo de armamento caian polo seu propio peso. Non é que se prohibise nun país afastado. Non hai argumentos para seguir mantendo algo que en parte do Estado, e onde se aplica o mesmo modelo de xestión da seguranza, xa se prohibiu porque é completamente innecesario. Hoxe estarei con Chelo e Gabriel, que son dous feridos de aquí de Madrid, ela na manifestación dos mineiros [xullo de 2012] e el nas Marchas da Dignidade [22 de marzo de 2014]. A nós non se nos ocorrería nunca montar algo a nivel de Madrid ou do Estado se a xente afectada no Estado ou en Madrid non está nese momento. O que si que cremos é que, achegando a nosa experiencia, podemos axudar a que haxa xente que se anime, non a tratar só a cuestión das balas de goma, senón a tratar, como nós, todas as frontes: pór en cuestión a violencia institucional e a brutalidade policial. Dá igual se o ollo cho sacaron dun porrazo ou cunha bala de goma ou se che partiron a cara ou a cabeza. Creo que isto, despois do que pasou aquí en Lavapiés é un tema candente e igual estaría ben que haxa mobilización. Se se organiza algo a nivel estatal, por suposto que estaremos implicados, mais nin sequera pensamos no formato.

Non queremos que a Policía Nacional, nin que a Ertzaintza nin os Mossos nin ningún corpo policial poida seguir mutilando con estas armas

Tamén porque, o 1 de outubro, un rapaz en Catalunya perde un ollo por unha bala de goma disparada por un policía nacional. Esta problemática continúa estando encima da mesa e nós non queremos que a Policía Nacional, nin que a Ertzaintza nin os Mossos nin ningún corpo policial poida seguir mutilando con estas armas. A cuestión é -desvinculando isto de toda cuestión sobre independentismo, 1 de outubro ou o que sexa- que hai que visibilizalo de novo e tirar para a frente. Tamén creo que, lamentabelmente, até que non haxa novas vítimas isto non vai ir para adiante, mais, encanto non houber vítimas, si se pode ir facendo ese traballo máis silencioso de xerar un discurso en Madrid, en Murcia ou onde for, e que, lamentabelmente, cando ocorra algo así, sirva de catalizador, que é o que pasou con Ester Quintana, cando a documentación que xa tiñamos elaborada sobre as balas de goma e a sensibilización que traballaramos foi útil.