“O governo terá agora que modificar, e mesmo anular, parte desta lexislación.” –afirman Steel e Morris- “Esperamos que iso contribua a que a sociedade exerza un controlo mais estrito e sexa mais crítica con as práticas nocivas das grandes corporacións.”

Antecedentes

O 19 de Xuño de 1997, decorridos tres anos desde o início do xuízo e sete anos desde a apresentación da denúncia de McDonald’s contra McLibel2 por difusión de un texto supostamente difamatório (What’s Wrong With McDonald’s? Everything they don’t want you to know), o Xuiz Bell ditou sentenza desestimando muitas das alegacións de Steel e Morris, mais recoñecendo aspectos importantes:

a) non se corresponderen con a realidade “os pretensos benefícios nutricionais” que a multinacional atribui aos seus produtos,

b) representar unha forma de “explotación de menores” a estratéxia publicitária da corporación,

c) ter a empresa “responsabilidade culpável en tratamentos cruéis a animais” e

d) contribuíren “os baixos salários que paga McDonald’s a depreciar os salários do sector”.

Acusacións graves que foron reiteradas –e ainda agravadas- en Marzo de 1999 na sentenza que ditou o Tribunal de Apelación (xuíces Pill, May e Keane), tanto no que di respeito à pésima situación -“en termos de salários e condicións de traballo”- en que se encontran os empregados de McDonald’s en todo o mundo, canto no que se refere aos riscos que para a saúde supón unha inxesta continuada dos seus produtos.

Ora, apesar de os dous Tribunais recoñeceren a veracidade das afirmacións de Steel e Morris e apesar de as suas sentenzas representaren “o maior desastre da história da corporación”, en palabras dos comentaristas do maratoniano proceso, os McLibel2 foron condenados a pagar, por difamación, 40.000 libras à poderosa McDonald’s (o que, claro está, nunca fixeron).

Direito a un xuízo xusto

O 20 de Setembro de 2000, Steel e Morris apresentaron recurso perante o Tribunal Europeu de Direitos Humanos por violación do direito a un xuízo xusto argumentando que, por falta de recursos, non puderan defender adecuadamente a sua causa.

Esta falta de recursos non só influiu negativamente –afirman- no desenvolvimento do xuízo, onde tiveron que se representar a si próprios ao lles ser denegada asisténcia letrada de ofício, senón que tamén limitou as suas posibilidades à hora de se dirixiren à administración, faceren fotocópias, tomaren notas, planearen, prepararen e pagaren os custos e despesas de peritos e testemuñas. En tanto que a poderosa McDonald’s tiña meios suficientes para ser representada por unha equipa de advogados expertos en lexislación anti-libelo que estiveron asistidos en todo momento por un ou dous procuradores e outros axudantes.

E é precisamente este, o notório desequilíbrio entre as partes, o argumento en que o Tribunal Europeu fundamenta a sua recente Resolución:

”Nunha acción desta complexidade, nen a esporádica axuda proporcionada por advogados voluntários, nen a importante asisténcia xudicial e a liberdade de expresión que se garante às persoas que asumen a sua própria defensa, poden equivaler à representación permanente e cualificada de un advogado experiente familiarizado con a causa e a lexislación anti-libelo. A duración mesma do proceso é, en certo sentido, prova da falta de habilidade e experiéncia dos requerentes.”

”En conclusión, a denegación de asisténcia legal privou os requerentes da oportunidade de apresentaren eficazmente o seu caso perante o tribunal e contribuiu a unha inaceitável desigualdade de armas en comparación con McDonald’s. Houvo, portanto, violación do Artigo 6.1.”

Direito à liberdade de expresión

Por outra parte, ao amparo do Art. 10º da Convención, Steel e Morris alegaron que o proceso e o seu resultado constituen unha interferéncia desproporcionada no seu direito à libre expresión de ideas.

Neste caso, a cerne da cuestión residia en determinar se esa interferéncia era (ou non) “necesária nunha sociedade democrática”.

Nas suas alegacións, o Governo británico argumentou que o feito de Steel e Morris non seren xornalistas implica que non poden acoller-se ao alto nível de protección que o Art. 10º garante à prensa. “No entanto” -afirma agora o Tribunal Europeu-, “nunha sociedade democrática é necesário que mesmo os grupos pequenos e informais como London Greenpeace podan desenvolver eficazmente as suas actividades.”

”É unha cuestión do máximo interese público garantir que os grupos e indivíduos situados fora da corrente principal podan contribuir ao debate social difundindo información e defendendo pontos de vista sobre asuntos de interese colectivo tais como a saúde e o meio ambiente.”

”A salvaguarda prevista no Art. 10º para os xornalistas en relación con a publicación de asuntos de interese xeral está suxeita à condición de estes actuaren de boa fé en orde a fornecer información precisa e digna de confianza de acordo con o código ético do xornalismo, e o mesmo princípio pode ser aplicado a outras persoas que participan no debate social. Nun panfleto pode tolerar-se, e mesmo há de esperar-se, un certo grau de hipérbole e esaxero. Ora, no caso que aqui se examina, as acusacions son de natureza mui séria e apresentan-se antes como exposición de feitos que como xuízos de valor.”

O Tribunal desestima algunhas dos argumentos de McLibel2 (o peso da prova non deve recair en quen acusa grandes corporacións, estas deven submeter-se à crítica, etc.) e afirma o direito das compañias multinacionais a defenderen a sua reputación, en interese próprio e dos seus empregados, e até da própria economia.

“Non obstante” –matiza o Tribunal– “se o Estado decide proporcionar esa posibilidade às grandes corporacións, é esencial, en orde a salvaguardar o direito à libre expresión e ao debate aberto, que se tomen medidas para garantir a equidade do proceso e a igualdade perante a lei.”

”O interese mais xeral de promover a libre circulación de información e ideas sobre as actividades de entidades comerciais poderosas, e o posível efeito de “arrepio” que pode ter sobre outras son asi mesmo factores importantes a considerar nestes contexto. A falta de equidade e igualdade que o Tribunal apreciou antes resultan tamén en violación do Art.10º.”

Finalmente, o Tribunal estima que a “recompensa por danos no presente caso foi desproporcionada en relación o obxectivo visado” e conclui que “dada a falta de equidade procedimental e a desproporcionada recompensa por danos, o Tribunal afirma que se produciu violación do Art.10º”.

Mais información: www.statewatch.org (“Victory for McLibel 2 against UK Government”)