1.- Os feitos denunciados no denominado caso de La Manada xeraron unha comprensíbel indignación da cidadanía, que reclamou unha condena proporcionada se os mesmos ficaban acreditados nun xuízo. O relato da denunciante refería unha violación múltipla cometida por cinco homes, en circunstancias moi humillantes para a dignidade de toda persoa. E esas concepcións manifestamente machistas ficaban acentuadas pola difusión a un grupo de amigos de vídeos do acontecido.2.- A sentenza provocou un enorme descontento social. O tribunal condenou os acusados a 9 anos de prisión por abusos sexuais e descartou a pena solicitada de 18 anos de cárcere por agresión sexual. Sen dúbida, non deu satisfacción a esas expectativas sociais sobre unha resposta xudicial axustada ao caso. Ás veces, as pretensións cidadás non coinciden co previsto no ordenamento xurídico, aínda que non podemos esquecer que os xuíces sempre deben aplicar as leis e non o que lles pede a rúa. Contodo, creo que no presente caso as normas si que ofrecían solucións adecuadas para unha decisión xudicial diferente. En concreto, da propia declaración de feitos probados da sentenza parece deducirse que concorreu unha intimidación máis que suficiente para determinar que existiu agresión sexual.3.- Podemos analizar por que o tribunal condena por abusos e non por agresión sexual. A diferenza entre ambas as figuras delituosas consiste en que a violación como agresión sexual esixe unha penetración non consentida e a concorrencia de violencia ou intimidación. Os abusos só requiren o acceso carnal sen consentimento libre, sen que exista conduta violenta ou intimidatoria. A violencia implica o uso da forza para dobregar a vontade da vítima, por exemplo bater nela. A intimidación require o anuncio dun mal, como ameazala cunha navalla. Por que o tribunal considera que non houbo agresión sexual? A sentenza indica que non houbo violencia por non concorrer golpes ou outros actos de forza física. Obviamente, todo acceso carnal non consentido é considerado como violencia dunha perspectiva social. Mais para o Código Penal só existe agresión sexual se ademais hai outra violencia específica para anular calquera posíbel resistencia da vítima. O tribunal tamén descarta a intimidación, porque non houbo ameazas expresas de causar dano á denunciante. E explica que se produciu un prevalimento de superioridade, que agrava a pena dos abusos, mais non supón agresión sexual, ante a ausencia de intimidación.4.- Esa valoración xurídica é o eixo central da sentenza. Esa superioridade tan manifesta só implica un prevalimento? Ou representa unha intimidación real, que suporía a concorrencia de agresión sexual? Se partimos dos feitos probados da resolución, paréceme que o contexto e as circunstancias do caso reflectirían máis ben unha intimidación que anula toda posibilidade de resistencia e que suporía agresión sexual. O contexto está marcado por ter sido levada con engano a un “escenario de opresión”, en palabras da propia sentenza. E as circunstancias mostran unha esmagadora superioridade numérica e física de cinco homes ante unha moza de 18 anos. Calquera muller nesa situación veríase obxectivamente intimidada, sen posibilidade real de resistencia e mesmo sabendo que toda actitude de oposición podería ser extremadamente perigosa para ela. Non pode sorprender que a sentenza indique con reiteración que a vítima ficou paralizada ou bloqueada mentalmente, polo que forzosamente adoptou unha actitude de sometemento e pasividade encanto sufría penetracións vaginales, anais e bucais.
5.- Para declarar os feitos probados, o tribunal baséase esencialmente nas manifestacións da denunciante, que considera confirmadas por outros medios de probas, como os vídeos, as declaracións testemuñais ou os ditames periciais. A sentenza motiva de forma ampla o relato fáctico e non se pode considerar que desconfíe da versión da vítima, pois considera acreditada a súa versión. Contodo, parece existir unha contradición entre a narración dos feitos e as súas consecuencias xurídicas. A sentenza fundamenta este contraste na xurisprudencia existente na materia, sobretodo en referencia ao prevalimento e á intimidación.
6.- Historicamente esa xurisprudencia non se puxo no lugar das vítimas para entender as características destes casos. Resulta coñecida a lista de resolucións xudiciais rechamantes, discriminatorias ou de claro rumo machista cara as mulleres. Por iso bastantes xuristas pedimos máis formación da perspectiva de xénero para captar esa complexidade. Tamén sería aconsellábel reflectir sobre posibeis reformas legais. A forma habitual en que os abusos sexuais chegan aos xulgados instrutores son os tocamentos e condutas similares. Non parecen ter demasiado en común con feitos vinculados a penetracións sexuais inconsentidas sen violencia ou intimidación, que se asemellan máis á figura da agresión sexual con violación. En diversos países europeos todas as formas de acceso carnal inconsentido son consideradas violacións, existan ou non actuacións violentas ou intimidatorias.
7.- Apesar dos precedentes xurisprudenciais, a sentenza podería apreciar a concorrencia de intimidación e de agresión sexual. Había elementos suficientes para esa valoración xurídica, como se indicou. En todo o caso, a resolución foi ditada polo tribunal competente, que motivou as razóns polas que a adopta. Cando existe desconformidade cunha sentenza, o sistema de recursos é o que pode permitir a súa modificación. Neste ámbito, sería positiva unha evolución da xurisprudencia que estea orientada á protección das vítimas dunha perspectiva de xénero, que sexa consciente das particularidades destes procesos.
8.- En todo o caso, alén do xurídico, os feitos probados mostran nos acusados un desprezo cara a dignidade das mulleres que resulta incompatíbel con principios básicos de igualdade. E non debemos esquecer que se trata de actitudes moi instaladas en parte da sociedade. Oxalá o debate colectivo sobre este caso nos leve a reformas educativas, sociais e legais para eliminar ese machismo estrutural. Oxalá todo iso nos sirva como reflexión para ir cara unha sociedade máis xusta, igualitaria e non discriminatoria.
Joaquim Bosch
Fonte: El Diario
