Familias e expertos denuncian malos tratos, abandono sanitario e medidas desproporcionadas nos cárceres de Cataluña. Esta situación non é nova nos cárceres. O Consello de Europa xa avisou do carácter xeneralizado das denuncias de malos tratos no Estado español.
Centro Penitenciario de Ponent (Lleida).
O Nadal está chegando ao seu fin. Unhas datas que lembraremos ter pasado cos nosos seres queridos, sempre que o covid-19 o permitise. Non é o caso dos presos do Centro Penitenciario de Ponent (Lleida), onde os internos permanecen incomunicados nas súas celas desde mediados de decembro tras un surto de coronavirus no módulo 7. Non recibiron visitas nin noticias dos seus achegados, nin se facilitou unha canle fluída de información con familias ou avogados.
“Os cárceres son lugares nos que se dan vulneracións sistemáticas de dereitos, pero co covid tórnanse moito máis graves”, asegura Alejandra Matamoros, avogada do rapeiro Pablo Hasél, incomunicado no centro. O bloqueo comezou sen daren ningunha explicación, deixando os reclusos sen poderen saír dos seus cubículos durante horas. O avogado explica como as actuacións do persoal de prisións se basearon en obstaculizar a súa información e intimidalos con castigos. “Ameazáronos con facelos pasar máis tempo e con non concederlles futuros permisos”, denuncia. Por outra banda, tamén se restrinxiron os vis a vis e as comunicacións co exterior, o que provocou a desesperación no establecemento prisional, segundo a Plataforma Llibertat Pablo Hasél. “Sabemos que un preso fixo greve de fame e sede pola situación”, declaran. “O isolamento que están a recibir é unha tortura”.
“Aos presos néganselles deliberadamente dereitos, incluído o dereito á defensa”, denuncia Matamoros
“Isto, a calquera persoa, xéralle moita ansiedade, pero a quen teña problemas de saúde mental, que son moitos nos cárceres, é outro nivel”, sinala Matamoros. A contorna dos internos tampouco recibiu información sobre a situación do cárcere. “A dirección do centro, que dirixe Aurora Morell, e a Consellería de Xustiza son conscientes das torturas e malos tratos aos que son sometidos non só os internos, senón tamén as familias e os avogados, e non fan nada”, afirma. Ao respecto destes feitos, a dirección do centro penitenciario de Ponent non quixo responder ás preguntas formuladas por El Salto. “Están a negar deliberadamente dereitos aos presos, incluído o dereito á defensa”, denuncia Matamoros.
Esta situación non é nova nos cárceres. O Consello de Europa xa avisou do carácter xeneralizado das denuncias de malos tratos no Estado español. Un problema agravado pola polémica xestión sanitaria nos cárceres de Cataluña, onde a Generalitat ten competencias en materia penitenciaria. A crise do covid tamén tornou evidente a precariedade e a falta de medios, así como a ausencia de garantías de dereitos no sistema penitenciario. “O isolamento non traba os contaxios, o único que pode facer é mellorar as condicións de vida dos presos”, explica Matamoros. “Nos cárceres os niveis de salubridade son moi baixos; hai problemas de pragas porque está todo sucio, a comida é de moi mala calidade, o que afecta gravemente a súa saúde e non hai unha sanidade digna nin médicos que os atendan”, afirma.
Nalgúns confinamentos penitenciarios, os internos chegaron a pasar até 30 horas seguidas sen saíren das celas, segundo o Observatorio do Sistema Penal de Barcelona.
Diversas plataformas sociais denunciaron nos últimos meses situacións similares á do centro penitenciario de Ponent noutros cárceres, entre elas Brians 1, Brians 2, La Roca e Wad Ras, así como a exclusión da poboación reclusa medidas de protección e vacinación adecuadas contra o coronavirus. Nalgúns confinamentos penitenciarios, os reclusos puideron pasar 30 horas seguidas sen saíren das celas, segundoexpón o Observatorio do Sistema Penal de Barcelona, que tamén certifica o cumprimento irregular e laxo dos protocolos de seguridade sanitaria nos cárceres cataláns.
Violencia institucional nos confinamentos
“Cando morreu o meu fillo, trasladaron o seu compañeiro de cela para que non contase nada”, explica unha das nais da Asociación de Familiares de Presos de Catalunya (AFPC). A arbitrariedade e o uso do isolamento penitenciario como tortura foi denunciado reiteradamente e rexistrado por entidades como a Coordinadora Catalá para a Prevención da Tortura (CCPT). Coa chegada do covid aos cárceres, a incomunicación dos presos afianzouse aínda máis, adoptando formas semellantes ao primeiro grao.
E é que, con base nos protocolos públicos da Consellería de Salut, en caso de surto de coronavirus nun centro penitenciario -máis de tres casos no mesmo módulo- un recluso deberá estar isolado na súa cela durante un mínimo de 14 días, “aínda que a súa PCR sexa negativa”. como sinala o avogado Matamoros. Non obstante, nos procedementos internos dos cárceres, aos que tivo acceso El Salto, establécese que, ademais, só sairán polo imprescindible, “con estritas medidas de seguridade, sen contacto con internos doutras celas, o patio ou as duchas ”, “sen comunicacións nin actividades” e sen poderen visitar o comedor. “A xestión da pandemia foi terrible, hai presos que pasaron 14 días isolados e as súas familias non puideron falar con eles un só día”, explica Gracia Amo, fundadora da AFPC. “Despois a comida chégalles a través dos buratos das celas, crua, sen desconxelar… Cando están confinados ás veces nin sequera reciben medicación nin atención sanitaria”, denuncia.
“Non había nin o básico, déronlles unha máscara para usar durante cinco días seguidos, tampouco había xeles. Doáronnos mil máscaras para levar a Brians 2 e non as admitiron”, di Carmen Ripollet, nai da AFPC.
Estas organizacións subliñan que a xestión sanitaria céntrase exclusivamente en isolar aínda máis os presos, aínda que botan en falta as medidas de seguridade máis esenciais. “Non había nin o básico, déronlles unha máscara para usaren durante cinco días seguidos, tampouco había xeles. Doáronnos mil máscaras para levar a Brians 2 e non as admitiron, tiveron que facer unhas con sabas nos obradoiros de costura, o meu fillo colleu máscaras feitas con roupa da casa e non as deixaban entrar”, conta Carmen Ripollet, nai da AFPC. “Houbo sempre un abandono sanitario xeneralizado e agora empeorou”, engade. No caso do centro prisional de Ponent, as zonas covid nin sequera están separadas do resto de persoas ingresadas con outras patoloxías non relacionadas e tampouco son sinalizadas, tal e como explica o último relatorio do Síndic de Greuges. “Isolan todos, pero despois non separan os positivos dos negativos e acaban por se contaxiar”, explica Amo.
Os efectos da pandemia na vida dos presos
As actuacións nos cárceres para facer fronte á crise sanitaria son desproporcionadas e máis no contexto dunha pandemia, segundo o psicólogo Jesús Alarcón. “O cárcere actúa como un amplificador do que acontece na sociedade, as medidas sanitarias atópanse en forma de restricións condutuais que, no caso do isolamento, provocan a deterioración das relacións sociais e persoais, maiores problemas psicolóxicos, condutas autolesivas e aumento da agresividade por desesperación”, explica. Os efectos do isolamento son variados e prexudiciais para todos os seres humanos e van desde problemas cardiovasculares e gastrointestinais, xaquecas, problemas de vista, insomnio, letargo, debilidade e agravamento de problemas de saúde preexistentes, ata depresión, problemas cognitivos, alucinacións, psicose, automutilación e suicidio. “En isolamento, o número de suicidios multiplícase por tres con respecto aos presos en réxime ordinario e ata por doce con respecto a unha persoa en liberdade”, explica Amo.
Por outra banda, o endurecemento dos confinamentos non axudou a deter a propagación do virus. Aínda que o Departamento de Saúde non facilita datos actualizados, plataformas como a Asociación Famílies de Presos a Catalunya crearon os seus propios rexistros, que supoñen un total de 2354 casos positivos en 2021 para unha poboación de 6393 internos. Os centros que destacan por teren un maior número de contaxiados son Brians 2 —740—, La Roca —243—, Mas d’Enric —229—, Ponent —119— e Brians 1 —106—.
Segundo a información facilitada polo Departament de Xustiza, non se puxeron en marcha protocolos adaptados para garantir os dereitos máis elementais aos internos durante as corentenas nin medidas preventivas perante problemas de saúde mental.
Paralelamente ás medidas sanitarias, o número de suicidios desde o inicio da pandemia, pasou de 535 en 2019 a 556 en 2020. Segundo a información facilitada polo Departament de Xustiza a El Salto, non se puxeron en marcha protocolos adaptados para garantir os dereitos máis básicos aos internos durante as corentenas nin medidas preventivas perante problemas de saúde mental. Respecto desta situación, a Consellería de Sanidade non fixo ningunha declaración.
O confinamento no CP de Ponent rematou a semana pasada, pero as plataformas sociais seguen organizándose para denunciar todos os abusos que se seguen producindo entre os centros e cuxa información só chega a través dos propios internos. “Queremos dar visibilidade aos malos tratos a que están sometidos os presos con moita asiduidade, asistilos, asistir as familias… A ninguén lle gustaría ter un familiar en prisión e non saber nada del”, explica Amo, da AFPC. “Hai que denunciar o que se vive nos cárceres, porque se non van seguir sendo coaccionados e a única forma de parar isto é sacar a denuncia á rúa”, coinciden desde a Plataforma Llibertat Pablo Hasél. Neste sentido, xa están convocadas mobilizacións para os próximos meses tanto na cidade de Barcelona como noutros puntos do Estado.
Fonte: El Salto Diario
