O Xuíz da Maxistratura Federal Ronald G. Morgan está nos sesenta, cun brillante rosto de pel rosada e actitude fresca e amigábel –aínda que ultimamente ten cometido pequenos erros desconcertantes no tribunal. Pasou oito anos no tribunal en Brownsville, unha pequena cidade de Texas na fronteira entreos Estados Unidos e México.

Morgan sabe como dirixir un tribunal con man suave, mais durante unha sesión matutina á que asistín a comezos de maio, anunciou que acaba de tratar con 35 acusados –todos á vez– cando o número real era de 40. E despois do procedemento xudicial, esqueceu pronunciarse sobre a súa culpabilidade. Os policías do tribunal xa os levaran, polo que Morgan discretamente tivo que chamar os 40 acusados á sala de vistas para corrixir o seu erro. Eses días, parecía distraído e preocupado.

É comprensíbel. A finais de abril, os maxistrados dos tribunais de Brownsville convertéronse de súpeto en fábricas de “tolerancia cero” para criminalizaren os inmigrantes, moitos dos cales non tiñan antecedentes penais. Moitos veñen de países encarnizadamente violentos de Centro América e fuxiron aos Estados Unidos buscando asilo, e acotío chegan con crianzas. Adoitaba ser raro acusar de delitos penais inmigrantes que buscaban asilo. Se se facía, eran detidos xunto cos fillos mentres se realizaba a súa prosecución. Ou eran deixados en liberdade baixo vixilancia, xunto cos fillos. O interese superior do menor considerábase superior, e isto implicaba que a familia se mantivese unida.

Mais agora, en tribunais federais como os de Morgan, non só son pais acusados dun delito de “entrada ilegal”, senón que o goberno separa as familias e envia as crianzas a centros de detención, habitualmente a centos de millas de distancia dos pais e das nais, ou a casas de acollida moi afastadas.

Estas separacións familiares veñen acontecendo intermitentemente dende o outono pasado, e os xuízos masivos prodúcense dende que a “Operación Streamline” se introduciu por primeira vez en 2005. Mais o 7 de maio, o Fiscal Xeral Jeff Sessions anunciou que o goberno dos Estados Unidos procesará “o cen por cento das persoas que crucen ilegalmente as fronteiras do suroeste”. Engadiu que as persoas que “pasen de contrabando rapaces” serán procesadas e “os cativos serán separados delas, de conformidade coa lei”. Na práctica, isto significa que mesmo pais que foxen da violencia para protexer os fillos poden ser acusados de contrabando, isto é, de cometeren un delito. O anuncio de Sessions veu xusto dúas semanas despois de un funcionario do Departamento de Saúde e Servizos sociais ter indicado ao Congreso que a súa axencia perdera a pista de 1.475 nenos inmigrantes non acompañados que foran reubicados.

A anguria que eses país expresaron na sala de vistas de Morgan, e o espectáculo de ducias de inmigrantes sendo procesados e condenados en masa, en procedementos xudiciais que duraban tan só uns minutos e cunha ínfima representación legal, deixou en estado de shock os traballadores do tribunal. E non só en Brownsville. Está estritamente prohibido sacar fotografías nun procedemento xudicial ante un tribunal federal. Mais no tribunal federal de Pecos, Texas, alguén sentiuse tan mal ante as novas políticas públicas que tirou en segredo unha fotografía —obtida por The Intercept e publicada na parte superior desta páxina— de ducias de inmigrantes ocupando toda a sala cos seus monos laranxas.

Mais a maioría dos norteamericanos non asisten a estes tribunais. Viven lonxe da fronteira, e o novo plano de Sessions de “tolerancia cero” semella distante e teórico. Na fronteira mesma, porén, as novas políticas séntense preto e terribelmente reais. A política de Sessions de intencionalmente fracturar as familias é unha nova descida na política norteamericana de fronteiras. Hoxe “a tolerancia cero” esténdese de Texas a California. En Brownsville, leva o Xuíz Morgan a distrairse.

Até hai ben pouco, o procedemento que levaba un fato de acusados diariamente á sala de vistas de Brownville para o seu axuizamento penal era relativamente sinxelo. Primeiro, os axentes da patrulla fronteiriza arrestaban a xente despois de chegar aos Estados Unidos “nadando, vadeando ou flutuando a través das curvas do Río Grande”, como sinalaban as reiteradas queixas do goberno. Despois do seu arresto, os detidos eran procesados nunha oficina da patrulla fronteiriza que como todo o mundo sinala queixándose era fría como un frigorífico: en español, hielera.

Se un detido expresaba temor aos axentes da patrulla de fronteiras por ter de voltar ao seu país, raramente se presentaban cargos penais. Cando os inmigrantes eran trasladados en autobús ao Tribunal Federal en Brownsville, os avogados da Oficina Federal de Defensores Públicos tamén preguntaban aos inmigrantes se temían regresar ao seu país. Se alguén expresaba un medo críbel, os defensores públicos pedían aos fiscais federais que retirasen a imputación por entrada ilegal e remitisen directamente a persoa ao sistema de asilo.

Entrementres, os inmigrantes que non solicitaran un procedemento de asilo pasaban ao proceso penal. Antes de comezar a política pública de “tolerancia cero”, Morgan e outro maxistrado federal, Ignacio Torteya III, adoitaban turnarse para ver entre tres e oito desas persoas cada día. A maioría delas declarábase culpábel. Teoricamente, o xuíz podía sentenciar pola primeira condena de entrada ilegal a seis meses de prisión. Mais case sempre tiñan o tempo cumprido e eran automaticamente deportadas. Os solicitantes de asilo ficaban nos Estados Unidos –cos seus fillos– mentres se tramitaba o procedemento.

O 30 de abril, Torteya estaba de garda e foi informado que tiña 41 casos de “entradas ilegais”, aproximadamente seis veces máis do habitual. Acompañando cada un deses expedientes xudiciais penais de inmigrantes había un documento da Fiscalía dos Estados Unidos cunha etiqueta na parte superior en que podía lerse “Fiscalía Xeral, Iniciativa de Tolerancia Cero”. Ordenouse aos avogados e ao persoal da Oficina Federal de Defensores Públicos representaren ese sorprendente número de acusados que irían ao tribunal ás 10 da mañá. Os defensores públicos tiñan menos de dúas horas para falar coas 41 persoas. O que implicaba uns poucos minutos para cada acusado.

“Se es capaz de imaxinalo, o inferno é isto”
Este escenario logo foi repetindose día após día no tribunal de Morgan, co problema adicionado de que o goberno dos Estados Unidos tiraba os fillos às persoas que contaban ao xuíz teren medo de voltar aos seus países.

Cada día era o mesmo. La sala de vistas do tribunal estaba ateigada de inmigrantes exhaustos, coas mans esposadas e atadas á cintura, e as pernas encadeadas, ducias de acusados tropezando, arrastrando os pés, resoando en tándem. “Levante a man dereita”, ordenou Morgan mentres un tradutor lles falaba español polos auriculares. Os acusados encadeados loitaban para obedecer.

O traballo do xuíz é determinar se os acusados comprenden as imputacións penais contra eles e senten que tiveron a representación legal axeitada. Se din que queren declararse culpabeis, o xuíz pregunta se o fan pola súa propia e libre vontade. Despois disto, eles poden facer unha declaración, unha “alocución”, e logo o xuíz sentencia.

Morgan ten unha longa lista escrita de explicacións e preguntas para os acusados. O 7 de maio había 40 acusados que se enfrontaban a cargos de entrada ilegal. Morgan non tivo tempo de ler todos as cuestións de cada individuo individualmente e atender as respostas. Daquela, o xuíz fixo moitas destas preguntas en xeral aos acusados. Isto tivo o abraiante efecto de provocar por parte deses acusados mudos e abatidos, respostas abouxantes.

Están satisfeitos coa asistencia legal do avogado? Preguntou o xuíz as persoas amoreadas.

Estou! Berraron ao mesmo tempo.

Alguén vos ofreceu algo ou ameazouvos?

Outro berro: Non!

Morgan a cotío tentaba individualizar o procedemento xudicial. “Señor Zamora, comprende a acusación que se lle dirixe, a máxima pena e os seus dereitos fundamentais?… O seu avogado explicoulle todas as cuestións para que puidese comprendelas?”… “Señora Pineda, comprende a acusación que se segue contra vostede, a pena máxima e os seus dereitos fundamentais? Explicoulle o seu avogado todas as cuestión para que puidese entendelas?”. E así, sucesivamente mentres soaban as cadeas, como unhas tres ducias de veces. En cada asunto, o acusado respondía, “Sí”, e o eco do tradutor dicía tamén “Yes”.

Ás veces o xuíz suspiraba. Cando chegaba o momento de escoitar os acusados renunciando ao dereito a un proceso, suspiraba por segunda vez, ordenando a cada un que se puxese en pé, pronunciando o seu nome e preguntándolle, por exemplo, “Señora Guerrera, Como se declara? Culpábel ou non culpábel?”.

“Culpable”. Culpábel.

”Vale, pode sentarse señora. Señor Escobedo, Como se declara señor?”.

“Culpábel”. Culpábel.

E así corenta veces.

O xuíz tentaba variar a súa arenga. Mais a medida que o zumbido de “Como se declara” avanzaba, ficaba sen variacións mentres mandaba a xente ir tomando asento.

Despois das declaracións de culpabilidade, Morgan dirixiuse aos inmigrantes para dicirlles: “O mundo é un lugar diferente”, explicaba no primeiro día de procedementos xudiciais masivos. “Este país converteuse nun lugar distinto. Non vou dicir se bo ou malo, mais facemos o que di a lei”.

No segundo día, foi máis cáustico e directo, explicando que o goberno tomara “unha decisión que era a tolerancia cero”.

Non estaba claro se o silencio dos acusados implicaba que entenderan unha palabra sobre a que se refería o xuíz.

Cada día, os procesos xudiciais continuaban co xuíz ofrecendo aos acusados a oportunidade de coller o micrófono e dirixirse a el antes de seren condenados. A medida que a semana avanzaba, fixérono varios.

Un home dixo a Morgan que quería desculparse por entrar ilegalmente nos Estados Unidos. Mais que o fixera, explicaba, porque “Fun raptado un par de veces. Teño un negocio de verduras. No meu país, non podo traballar. Iso é todo.” “Non podo facer nada ao respecto” replicou Morgan. “Vir ilegalmente fai que a situación vaia aínda a peor”.

Un muller moi miúda, moi nova e con trazos cincelados e pelo descoidado falou. Fora detida dous días antes despois de cruzar en barca o Río Grande preto dun parque do condado con grandes árbores e mesas de pic-nic que limita coa fronteira internacional.

Chorou cando dixo a Morgan, “Gustaríame desculparme, mais as circunstancias no meu país obrigáronme a facelo”. Dixo que fora practicamente violada e asasinada alí, e viñera aos Estados Unidos por protección e para ver se podía axudar as irmás a escaparen do perigo. “Serás enviada a un dos campos de inmigración” dixo Morgan. “Podes tentar pedir asilo”.

Polo 10 de maio, Morgan comezaba a sentirse incómodo polo contido cada vez máis desacougante das súas alocucións. Daquela, o goberno comezara a separar sistematicamente nais e pais dos fillos, incluídas crianzas de pre-escolar. Unha semana máis tarde, o goberno anunciou planos para os cativos en bases militares.

Unha muller que falou sobre o seu fillo nunha audiencia pública era de Honduras. “Vai miña filla vir comigo cando for deportada?” preguntou a Morgan.

Señoría, sinalou Jeff Wilde, director da Oficina Federal de Defensores Públicos en Brownsville, “tanto ela como o home que está ao seu carón teñen os fillos con eles. Fixeron unha reclamación de asilo por razóns humanitarias… Os fillos foron separados deles, e eu son incapaz de saber onde están os nenos neste momento”.

Un pai novo dixo entón que fora separado do fillo de 6 anos e estaba moi preocupado.

O xuíz tentou aspirar aire fresco. Mais parecía ultrapasado, coa preocupación dos pais e coa sospeita de o goberno estar terxiversando o que realmente acontecera ao neno.

“O que se supón que vai acontecer agora” dixo aos pais, “é que vai ser enviado a un campo onde ao seu fillo seralle permitido unirse a vostede. Este é o que entendo que se supón vai acontecer”.

“Dixéronme que ían levala” interveu unha nai falando da súa filla máis nova.

“Ben, agardemos que non sexa así” dixo Morgan. “Ti e a túa filla, deberiades estar unidas”. E entón, durante uns segundos, gardou silencio.

Sabía Morgan que as súas afirmación dirixidas a eses pais eran moi probabelmente falsas? Preguntei ao seu asistente, que me dixo que Morgan non concedía entrevistas á prensa. Mais ao longo de toda a fronteira este ano, de Texas a California, os inmigrantes que chegan aos Estados Unidos, mesmo os que piden asilo nos lugares oficiais de entrada, tíranlle os fillos.

Segundo os datos obtidos pola Oficina de reubicación de refuxiados, unha división do departamento de Saúde e Servizos humanitarios que se fai cargo da custodia das crianzas retiradas a pais inmigrantes, máis de 700 rapaces foron afastados de adultos que declaran seren os pais dende outubro de 2017 até abril de 2018, incluídas máis de 100 crianzas de idade inferior aos 4 anos. As declaracións incluídas nunha demanda presentada a principios deste ano pola Asociación de Liberdades Civís (ACLU) poñen de manifesto que os inmigrantes detidos en Brownsville foran xa separados durante meses dos fillos. Lee Gelernt, subdirector da ACLU para os dereitos civís dos inmigrantes, contou a The Intercept que os avogados que traballan en Texas levaron oscasos á ACLU.

Erika Guevara-Rosas, directora en América de Amnistía Internacional, sinalou nunha declaración que a actuación do goberno dos Estados Unidos separando as crianzas dos pais mentres procuran asilo é “unha flagrante violación dos seus dereitos fundamentais. Facelo así pon en perigo os demandantes de asilo, situacións perigosas en que poden sufrir persecución é tamén unha violación das obrigas dos Estados Unidos ao abrigo da normativa sobre refuxiados”.

Mais coa política de “tolerancia cero”, o número de rapaces separados promete aumentar. Nunha semana en maio, contei seis persoas no tribunal de Brownsville que dixeron que os seus fillos foran levados. Tamén se produciron separacións similares en tribunais de distrito localizados en McAllen e Alpine.

O xuíz Morgan podería verificar doadamente que os pais non están “xuntos” cos fillos en ICE, en centros de detención. Podería usar a base de datos online ICE, publicamente accesíbel, para ver onde foron levadas as persoas que pasaron polo seu propio tribunal. En case todos os casos, os destinos son casas de acollida só para adultos.

Outra proxenitora que compareceu no tribunal de Morgan era dun país centroamericano que non proporcionaba a debida protección ás mulleres e ás crianzas vítimas de violencia doméstica homicida. Pediu que a súa identidade fose ocultada porque ten medo das represalias do goberno dos Estados Unidos. Chamarémola Delia. Antes de fuxir do seu pais, fora espancada durante anos, ferida, agredida con armas de fogo, e ameazada de morte pola súa parella, que tamén ameazara con asasinar o fillo máis novo. Cando ela se agochou noutra cidade, atopouna e levouna á forza a casa.

Delia relata que escapara do seu país había semanas e tomara o camiño a México, para finalmente cruzar o Río Grande co fillo sobre unha balsa pneumática. Ao ver tres axentes da Patrulla Fronteiriza ollando para ela navegou cara eles co propósito de entregarse.

Conta que cando chegou máis tarde aquela noite á hielera –a oficina de procesamento da Patrulla Fronteiriza- dixo aos funcionarios que ela e o seu fillo solicitaban asilo. Describiulles as malleiras, as agresións e as ameazas de morte. “Veña!”, os funcionarios sorrían disimuladamente. “Ti e todos os demais con esa vella historia!”.

“Vas ser deportada” lembrou que lle dixeron. “E o teu fillo ficará aquí”. Á mañá seguinte, o cativo foi levado. Delia púxose de xeonllos, laiouse e rogou que non fosen separados. Os funcionarios ollaban para ela con indiferenza, conta, mentres o fillo berraba sen parar.

Cando falei con Delia días despois, estaba nun centro de detención ICE, sen o fillo, a unas horas de Brownsville, e semellaba estar en estado de shock. Tiña problemas para concentrarse e contestar preguntas sinxelas. Choraba sen parar. Di que estaba atormentada polo medo e preocupada polo fillo, con quen non tivera ningún contacto dende a separación. Non podía imaxinar ser deportada de volta ao seu país natal. “Vai matarme”, afirma. “Vai matarnos aos dous”. Non podía imaxinar que o fillo ficaría atrás, nos Estados Unidos. A cabeza a piques de estourar.

Cando foi quen de ordenar os pensamentos, Delia falou de dúas cousas. Unha, do seu fillo. Outra, de Deus.

In Brownsville, o Xuíz Morgan tamén comezou a facer referencias a cuestión bíblicas. Foi na quinta feira, o cuarto día da “tolerancia cero” no seu tribunal, e os acusados contábanlle as súas historias. O xuíz acababa de preguntar a Holly D’Andrea, a axudante do Fiscal dos Estados Unidos que aquel día levaba as acusacións por entradas ilegais, se era certo que as familias estaban sendo reunificadas sob custodia. D’Andrea semellaba dubitativa, mais contestou que pensaba que era verdade.

“Direiche algo”, díxolle o xuíz moi lentamente, cun ton acedo na voz, “se non é así, daquela haberá moita xente que terá moito de que responder. Porque o que estades facendo, abofé que é así, separar esas crianzas e levalas a un lugar onde non están cos pais. Se podes imaxinar que hai un inferno, probabelmente será así”.

Segundos máis tarde, ditou unha sentenza xeral para todos os acusados: non prisión, non multa, sinxelamente, só o tempo servido. Con isto, a Audiencia remataba. En 46 minutos aquela mañá, 32 persoas foran condenadas, sentenciadas e enviadas en masa a un centro ICE de detención. “Todos de pé!” dixo o oficial de xustiza, e o xuíz saíu da sala de vistas. Os inmigrantes encadeados arrastráronse ruidosamente ao seu destino, sen os fillos.

Debbie Nathan (29 de maio)

Fonte: The Intercept

Tradución: Xosé Manuel Pacho Blanco