O grupo sanitario Quirón atende os reclusos do centro penal de Cuenca; en Burgos é a empresa privada Claris a que presta atención médica por horas. As vagas de facultativos nas prisións españolas, superan as 500. A metade ficará sen cubrir. Hai centros onde ningún médico pasa consulta oum se o fai, é por horas. Só Catalunya, Euskadi e Nafarroa asumiron a transferencia das competencias en sanidade prisional: 18 anos de atraso que levan á súa desaparición

 

Interior de la cárcel de Carabanchel.                                 Interior do cárcere de Carabanchel (Madrid)

 

Nieves Salinas

A falta de médicos para atender aos internos das prisións está a levar a Institucións Penitenciarias a recorrer á sanidade privada para prestar atención aos máis de 48.000 persoas internas nos cárceres españois. Das máis de 500 vagas de facultativos disponibeis, a metade están sen cubrir, segundo os sindicatos. A situación é tan precaria que en prisións como as de Cuenca son médicos do grupo privado Quirón quen pasa consulta. A fuga de sanitarios é constante: gañan menos que os seus compañeiros e cada vez son máis vellos. Levan 18 anos aguardando a transferencia das competencias sanitarias ás comunidades autónomas. Cada vez están máis desesperanzados.

Nos centros de Cuenca e Burgos, a atención médica compleméntase con contratos temporais a grupos sanitarios privados admiten a El Periódico de España desde a Secretaría Xeral de Institucións Penitenciarias (II.PP.). Tamén que non son os únicos cárceres onde se realizou este tipo de contratos aínda que non detallan en que outros centros recorreron a grupos sanitarios privados.

 

Institucións Penitenciarias admite que, de forma temporal e puntual, contrata empresas privadas

 

Desde a secretaría xeral recoñecen que a sanidade prisional está baixo mínimos e que hai graves problemas para cubrir as vagas de facultativos. Os centros, aseguran desde a institución, teñen os seus médicos correspondentes, mais se se considera necesario un apoio, de forma temporal e puntual, precisan, utilízase o recurso de realizar contratos a outras empresas externas privadas.

É un sistema habitual, recoñecen, para prestar atención médica ás 48.191 persoas recluídas nos cárceres españois, das que 3.522 son mulleres, con datos do pasado agosto. A esa cifra habería que restar os 1.387 internos das tres prisións vascas. Este outubro, o Goberno vasco asumiu a xestión dos seus centros prisionais.

Un contrato de case 35.000 euros con Quirón

No caso do servizo médico contratado para o Centro Penitenciario de Cuenca, o montante da adxudicación concedida a Quirón Prevención, unha das divisións do grupo sanitario privado Quirón Saúde, ten un valor estimado de 34.581,40 euros. A estimación foi calculada como a suma do total do orzamento base de licitación (seis meses de duración) por un montante de 17.290,70 euros; aos que se suma unha prórroga de tres meses por un total de 8.645,35 euros e outra de tres meses por 8.645,35 euros.

O contrato para prestar asistencia aos internos da prisión de Cuenca foi adxudicado o 16 de febreiro de 2021 cun orzamento de 17.290,70 euros. Continúa en vigor até o próximo mes de febreiro. É dicir, ten unha duración dun ano. Portanto non se trata dunha contratación puntual.

Este xornal preguntou a Quirón Saúde se prestan servizos de medicamento xeral noutros centros prisionais, mais non tivo resposta. Non é a primeira vez que a compañía se ocupa da atención dos internos de Cuenca. Antes, mediante contratos menores, fora adxudicado ao mesmo grupo o servizo por meses.

En Burgos, por horas

No CP de Burgos, con data 20 de setembro, había un facultativo de Claris Servizos Médicos, unha empresa privada con sede en Barcelona, que traballaba catro días á semana, durante tres horas. Antes, indican fontes do cárcere consultadas por El Periódico de España, ese mesmo servizo prestábase durante máis xornadas. Esta mesma empresa tamén prestara servizos médicos no mesmo centro con anterioridade. De outubro a decembro de 2020 fóralle adxudicado un contrato menor, de dous meses de duración, por un total de 9.600 euros.

 

Segundo II.PP. nas penitenciarias hai 304 médicos e 90 vagas por cubrir

 

Os datos facilitados por II.PP. son que, actualmente, nos penais -incluídos os dous psiquiátricos: o de Sevilla e o de Foncalent (Alacante)- hai 304 médicos e 90 vagas pendentes de cubrir. As cifras que achegan desde as organizacións sindicais varían respecto desas estatísticas. Segundo datos -de xuño de 2021- facilitados pola Agrupación dos Corpos da Administración de Institucións Penitenciarias (Acaip), a relación de postos de traballo (RTP) de médicos nas prisións é de 515 lugares dos que 251 (un 48´74% do total) están vagos e 264, ocupadas.

No caso da enfermaría, a situación mellora. Dun total de 623 lugares, 93 están vagos cos datos achegados por Acaip. Mais tamén desde enfermaría levan anos reclamando unha mellora das súas condicións. Hai centros onde, ante a falta de médicos, atenden todos os pacientes que necesitan asistencia e, cando é preciso, derivan ao especialista. A isto chámaselle tecnicamente xestión enfermeira da demanda. En varios centros apuntáronse á telemedicina: a profesional visita ao interno de forma remota por un dispositivo de video-conferencia de alta resolución.

Os médicos queren retirarse

Do total de médicos, segundo datos facilitados a El Periódico de España desde a Confederación Estatal de Sindicatos Médicos (CESM), un 10% refórmase no próximo ano; un 44% ten máis de 60 anos (o que implica que poden retirarse cando queiran) e hai un 15% que teñen máis de 55 anos. Existen prisións onde os médicos continúan pasando consulta con perto de 70 anos. Esta organización sindical cifra en 223 o médicos que hai actualmente nos cárceres.

 

Desde a Secretaría Xeral admiten que hai graves problemas para cubrir as vagas de facultativos

 

Faltarían outros 250 profesionais para ter cubertas todas as consultas das prisións, detallan. Eses 18 anos de atraso na transferencia das competencias sanitarias ás comunidades, non fan máis que agravar, día a día, unha situación xa insustentábel. Entre os médicos disponibeis cóntanse os que teñen lugar fixo, os interinos e os subdirectores médicos que, aínda que non pasan consulta si poden facer gardas.

A Secretaría Xeral admite que a sanidade prisional está baixo mínimos e que hai graves problemas para cubrir as vagas de facultativos. A demora de case vinte anos na transferencia da sanidade dos cárceres aos sistemas de saúde autonómicos, argumentan, explica tanta precariedade. Nafarroa foi a última comunidade, no pasado verán, en asumir as competencias. O resto das rexións van lentas e, por agora, non hai pasos cara a adiante. De forma puntual e cando se considera necesario, insisten desde Prisións, é preciso recorrer á sanidade privada ante a carencia de profesionais.

Centros sen médicos ou con asistencia por horas

O panorama resulta desolador. Hai centros sen médico durante días, fins de semana, tardes ou gardas, segundo describen os facultativos. O retrato que se fai da asistencia sanitaria nas prisións pasa porque, “para poder ver os ingresos, isolamentos e outras situacións reximentais que nada teñen a ver coa atención sanitaria, chégase a contratar médicos externos por horas, nuns casos; durante unha hora tres días en semana e dúas os fins de semana sen gardas; noutros, tres horas catro días sen gardas; outro catro horas de segunda a sexta feira con gardas localizadas e sen ninguén os fins de semana.”

Así o describe Pedro Antonio Martínez Sánchez, responsábel da sección de Prisións de CESM. Martínez, médico do cárcere de Ocaña II (Toledo), asegura que pode darse calquera situación. “Calquera modalidade é posíbel, hai outros casos en que é o 112 o que presta servizo. Nuns sitios págase a case 300 euros a hora a unha empresa interposta; noutros a clínicas de recoñecementos médicos; noutros a autónomos…non se sabe moi ben con que criterios. Un caos”, denuncia.

Baixo mínimos

As cifras achegadas desde ACAIP sosteñen tanto pesimismo. Hai 44 prisións cun déficit igual ou superior ao 50% de facultativos nas consultas. Citan os exemplos de cárceres como:

Daroca (Zaragoza): ten só 2 médicos de 8 prazas.
Donas (Cantabria): con 2 dun total de 9.
Murcia I ou Sevilla II: con 3 cubertas de 9 prazas dispoñibles.
Madrid VII (Estremera): 4 médicos de 9 prazas.
Teixeiro (A Coruña) ou Tenerife: con 2 de 9 prazas cubertas.
Picassent (Valencia): 5 médicos cando debería ter 22.

Desde Toledo, Pedro Antonio Martínez, un dos dous médicos do CP de Ocaña II, explica que tanto no seu centro como en Ocaña I, a relación de lugares de traballo é de cinco, mais menos da metade están cubertos.

Unha transferencia eterna

Desde CESM Prisións, Pedro Antonio Martínez apunta varias posibilidades polas que “deixar morrer” a sanidade dentro dos cárceres. A primeira, enumera, a falta de vontade política para cumprir a lei. O Consello Xeral de Colexio de Médicos de España (CGCOM) voltou a saír ao rescate dos seus compañeiros. A Sociedade Española de Sanidade Prisional celebra congreso os días 28, 29 e 30 de outubro e o seu presidente, José Joaquín Antón Basanta, advirte que o futuro é cada día máis catastrófico. Augura que a sanidade prisional está abocada á súa desaparición. Unha das reivindicacións dos facultativos das penitenciarias é o salario. Forman parte do sistema sanitario público, mais a diferenza de retribucións cos seus compañeiros, denuncian, é enorme. Acontece, sinalan, tanto nos salarios ordinarios, que pode variar nuns mil euros -por exemplo, no caso dos médicos que traballan en Castilla-La Mancha en comparación cos seus colegas- como nas gardas.

 

Moitos médicos retíranse anticipadamente e séntense defraudados ao ver que as súas condicións se distancian cada vez máis dos seus compañeiros da sanidade pública

 

Critican, tamén, que non exista carreira profesional, polo que o traballo realizado durante moitos anos non está recoñecido nin pagado. Nestes anos, moitos facultativos retiráronse anticipadamente e están defraudados ao veren como as súas condicións laborais se distancian cada vez máis dos seus compañeiros dos centros de saúde.

Título de médico de familia

CESM recorreu as dúas últimas ofertas públicas de emprego de interinos do corpo facultativo de sanidade prisional porque non pedían título de médico de familia, explica Martínez. “Parece o exército de Pancho Villa e todo por non enfrentar o problema real, a integración da sanidade penitenciaria e, até ese momento, a equiparación salarial que permita evitar as fugas de médicos de prisións e que faga atractivo presentarse ás oposicións”, afirma o médico da prisión de Ocaña II.

“A solución é que se cumpra a lei”, subliña rotunda Sonsoles Castro, representante nacional da Vocalía de Médicos de Administracións Públicas do CGCOM. “É un dos temas principais de traballo da vocalía porque non se axusta á legalidade desde 2003. Non é unha das prioridades do Goberno. A situación é dramática para os profesionais e para as persoas ás que atenden”, conclúe Castro.

El Periiódico de España