Decenas de millares de persoas foron detidas pola Garda Costeira libia desde que a Unión Europea asinou un memorándum de entendemento que privilexiou o control migratorio sobre os dereitos humanos.
Imaxe dun centro de detención libio
En febreiro complétanse cinco anos desde a asinatura dos acordos de entendemento entre a Libia e Italia e a Libia e a Unión Europea, que privilexiou a Garda Costeira como principal xestor dos fluxos migratorios na rota do Mediterráneo central. O 3 de febreiro de 2017 púñase en pé a chamada Declaración de Malta, coa que a UE tentou frear o fluxo de persoas através do Mediterráneo.
O sistema establecido pola UE forneceu formación, lanchas motoras e un centro de coordenación de salvamento marítimo á Garda Costeira, que tivo a capacidade de levar a cabo desembarcos en Libia de persoas interceptadas apesar do manifesto perigo que comporta a vida no país norteafricano, nun conflito interno que se estendeu oficialmente desde 2014 -tres anos antes da asinatura do acordo- até outubro de 2020.
Nos mediados de xaneiro, The Associated Press obtivo un relatorio confidencial recompilado por Stefano Turchetto, comandante da Operación Irini da Forza Naval da Unión Europea Mediterráneo, en que se recoñecía o “excesivo uso da forza” por parte da Garda Costeira Libia e se afirmaba que esta fai caso omiso das recomendacións feitas polos responsabeis de Irini, dispositivo militar en que participan barcos franceses, italianos e gregos e que conta con recursos doutro tres países da UE.
“As nosas investigacións indican que as violacións contra os migrantes son cometidas a grande escala por actores estatais e non estatais, todo o cal suxire crimes de lesa humanidade”, indicou un enviado especial da ONU
Apesar do escándalo xerado pola divulgación do relatorio, a Comisión Europea decidiu non intervir no asunto senón reforzando “a capacidade” da Libia para actuar no Mediterráneo. Para o eurodeputado da Esquerda, Miguel Urbán, o acordo entre a UE e a Libia neste cinco anos supuxo unha mudanza de actitude por parte das institucións europeas, “Con diferenza a uns anos atrás, o que está a pasar agora é que por parte da UE xa non hai ningunha intención de ocultar as violacións de dereitos humanos, nin de ocultar que estas violacións son funcionais á política da Unión”, denuncia. “Entramos xa nunha etapa en que son os propios informes da UE os que defenden a necesidade de levar a cabo detencións, prisións e interceptaciónss, mesmo no caso de menores”, explica Urbán.
En outubro de 2021, investigadores das Nacións Unidas determinaron que se estaban cometendo “posibeis crimes de guerra” na Libia, nomeadamente sobre a poboación migrante que, nese momento, era vítima dunha campaña masiva de redadas. Mohamed Auajjar, enviado especial da ONU, denunciou que estaban sendo violados os principios de proporcionalidade e diferenciación, que obriga a distinguir entre combatentes e civís en contextos de guerra.
Chaloka Beyani, outro dos enviados especiais da ONU nesa misión, explicou ao seu regreso que “Os migrantes, requerentes de asilo e refuxiados están suxeitos a unha lista interminábel de abusos no mar, nos centros de detención e a mans dos traficantes (…) As nosas investigacións indican que as violacións contra os migrantes son cometidas a grande escala por actores estatais e non estatais, cun alto nivel de organización e co apoio do Estado, todo o cal suxire crimes de lesa humanidade”.
Durante este tempo, estendéronse as denuncias de ONG ante os numerosos relatos de “detención arbitraria, tortura, condicións de detención crueis e inhumanas, violación e violencia sexual, extorsión, traballos forzados e homicidios ilexítimos”, segundo Amnistía Internacional.
Ao redor de 82.000 persoas foron interceptadas pola Garda Costeira libia no últimos cinco anos. A día de hoxe descoñécese o paradeiro de 20.000 delas. Oxfam transmitiu á opinión pública que esas persoas foron a parar aos centros de detención clandestinos, ou prisións secretas, dirixidas por redes de tráfico de persoas.
Amnistía denuncia que o Goberno de Unidade Nacional de Libia (GNU) seguiu facilitando os abusos e a impunidade destas redes de tráfico, como mostra o nomeamento como director do Departamento libio de Loita contra a Migración Ilegal de Mohamed ao-Khoja, responsábel do centro de detención Tarik ao Sikka, sobre o que a organización publicou un relatorio con testemuños de malos tratos e abusos criminosos.
Para Urbán, o acordo de Malta creou un marco que seguen as novas regulacións do pacto migratorio,. Un acordo en que, resume este deputado “as únicas e pouquísimas garantías fican en suspenso ou non se aplican ao mobilizar un novo espazo pre-europeo, inexistente na lexislación europea e internacional”. Un limbo en que a UE «se escuda para non ter que dar explicacións” sobre a súa acción ou inacción nas fronteiras.
2021 confirmouse como o peor ano no traxecto fronteirizo ao redor das costas libias. Nese período foron interceptadas 32.425 persoas refuxiadas e migrantes no mar que foron devoltas a Libia. 1.553 persoas morreron ou desapareceron no ano pasado na rota central do Mediterráneo.
