O colectivo Osabideak adverte sobre os falecementos “previsibeis” nas prisións. O Goberno sinala que en 2017 houbo 87 mortes por “causas naturais” e defende que, en termos xerais, o Reino de España está por baixo da media europea.
A noticia que ninguén quere ouvir chegou, outra vez, desde detrás dos muros de Zaballa. O sábado 21 de setembro morreu nese centro penal outro preso. O quinto no que vai de ano. A falta de coñecer os resultados da autopsia, as primeiras versións falan de sobredoses. Din tamén que tiña 50 anos. A súa vida truncada xa forma parte das frías estatísticas. A súa morte é, numericamente falando, outra máis nunha listaxe.
‘Nos cárceres de España falecen aproximadamente tres persoas á semana. E non, non son mortes súbitas ou inesperadas de persoas aparentemente sas ou sen graves doenzas’, destaca Osabideak, a Asociación vasca de Profesionais do Medicamento e xuristas en Defensa do Dereito á Saúde das Persoas Privadas de Liberdade, baseándose en cifras oficiais.
‘A maioría falece por doenzas, así como por sobredoses e suicidios (a taxa de suicidios multiplícase por 5 nos cárceres)’, continúa o documento desa rede de profesionais ‘En ningún centro de ingresos do noso Sistema de Sanidade serían aceptabeis tales cifras -resalta nun documento-. Trátase maioritariamente de mortes previsibeis, de persoas doentes graves, sen cura, con perigo patente para a vida, non atendidas debidamente, excluídas socialmente, falecendo esquecidas, cunha sanidade prisional e pericial dependente de administracións non sanitarias’.
En tal sentido, Osabideak subliña que ‘no Estado Español a sanidade prisional depende directamente do Ministerio de Interior e non do Sistema Nacional de Saúde’, coa excepción de Euskadi e Cataluña, en tanto ‘proximamente se realizará a transferencia tamén á sanidade pública de Nafarroa’.
Segundo este colectivo de profesionais, esa situación contradi ‘o que recomendan a ONU, a Organización Mundial da Saúde e o Consello de Europa como medida fundamental para propiciar a asistencia sanitaria en equidade e evitar a desasistencia e a discriminación’. Denuncia precisamente a existencia ‘dunha sanidade prisional que, segundo a propia Sociedade Española de Sanidade Penitenciaria e a Organización Médica Colexial de España, desasiste, discrimina e vulnera a deontoloxía médica ao priorizar intereses reximentais’.
Xusto antes de acabar a errada lexislatura, o Goberno respondeu por escrito ao deputado de EH Bildu Jon Iñarritu sobre o número de mortes por ‘causas naturais’ que se produciron durante 2017 nos cárceres españois. Segundo o Executivo, ao longo dese ano houbo 87 falecementos -81 homes e 6 mulleres-. A cardiopatía isquémica provocou 24 mortes, en canto outras seis persoas morreron por causa de derrames cerebrais, exactamente as mesmas que perderon a vida por unha insuficiencia cardíaca ou morte súbita. Tamén houbo seis decesos por carcinoma de pulmón.
A desasistencia fica sempre moi encuberta
‘Tanto nos casos de cardiopatía isquémica, que é a causa máis frecuente, como no resto de falecementos denominados ‘naturais’ non dispomos de datos que aclaren se consultaron por outros síntomas e foron realizadas todas as probas a tempo, ou se se tomaron as medidas preventivas adecuadas’, afirma a Público a médica Nahia Aia, integrante de Osabideak. ‘A desasistencia fica sempre moi encuberta’, subliña.
Nesa asociación coñeceron o caso dun preso ‘falecido ao parecer por un infarto, cuxa familia nos solicitou axuda. Ao final acabamos descubrindo que morrera dunha rotura cardíaca por un infarto non diagnosticado e, portanto, non tratado: etiquetárono de ansiedade e déronlle un trankimazin cado estaba infartándo’, relata Aia. ‘Ese caso puidémolo documentar porque a familia e o avogado, con moito esforzo, conseguiron a historia clínica e outros médicos examinamos os informes da autopsia, de maneira que puidemos comprobar o que ocorrera previamente’, afirma.
“Por debaixo da media europea”
Pola súa banda, fontes de Institucións Penitenciarias sinalaron a Público que actualmente non están disponibeis os datos sobre as causas de falecementos ao longo de 2018 debido a que ‘están pendentes moitas autopsias’.
En calquera caso, subliñaron que as cifras contidas no relatorio Space 2018 do Consello de Europa demostran que España está por debaixo da media europea en materia de mortalidade nos cárceres: en tanto no ámbito continental se producen 31 falecementos por 10 mil reclusos, en España existen 19,5 casos por cada 10 mil.
Outros países do contorno, como Portugal (51 por cada 10.000), Inglaterra (35 falecidos por cada 10.000), Francia (22 por dez mil) e Italia (21 por cada 10.000) están por cima de España. ‘Os nosos médicos de Institucións Penitenciarias contribúen de maneira chave para que esas cifras sexan posibeis’, afirmaron.
“Lugares vagos”
Contodo, a Plataforma de Sanidade Prisional e o Sindicato Profesional de Sanidade Prisional describían en abril pasado unha situación complexa. Segundo consta nun documento asinado por ambas as organizacións, ‘296 médicos traballan actualmente nos cárceres’. Deles, ’97 teñen máis de 60 anos; 165 teñen entre 50 e 60 anos; 24 teñen entre 40 e 50 anos e unicamente dez teñen menos de 40 anos’.
“O 30% dos lugares de persoal sanitario en prisión están vago”
Sinalaban ademais que ‘o 30% das lugares de persoal sanitario en prisión están vagos (148 de 489)’ e apuntaban que ‘entre 2008 e 2017 houbo 123 baixas das que só foron cubertas 62’. ‘Debido ás condicións profesionais e laborais, moitos médicos abandonaron o seu lugar de funcionario e optaron por traballar como contratados, interinos ou titulares en Atención Primaria do Sistema Público de Saúde (SPS) ou na Sanidade Privada’, subliñaban ambas as entidades.
Nese relatorio, os profesionais sanitarios admitían as ‘dificultades’ e ‘complexidade de traballar’ no medio prisional ‘polo perfil pluripatolóxico dos pacientes’. ‘Un 40% destes sofren doenzas mentais ao que se engade a propia dificultade dun medio fechado e suxeito a estritas medidas de seguranza que provoca rexeitamento a priori para calquera profesional’, engadían.
DANILO ALBIN @danialri
