A designación do xuíz Pablo Llarena Conde para instruír a Causa Especial do Supremo contra os políticos independentistas cataláns aforados parece ter estado predeterminada desde que cesou como presidente da conservadora Asociación Profesional de la Magistratura (APM), en novembro de 2015. Polo menos, iso é o que indican as manobras que fixo o Poder Xudicial a partir dese momento para que chegase até aquí.
O ensarillado ascenso de Llarena comezou o 14 de xaneiro de 2016 na Comisión Permanente do Consello Xeral do Poder Xudicial (CXPX) onde se decidiu a terna que o proporía como candidato á Sala Segunda do Tribunal Supremo, a que leva as causas especiais como as que afectan a imputados electos que gozan de aforamento. Unha das vogais desa Permanente, a avogada do Estado Nuria Díaz Abad, manifestou o seu voto particular en contra da treta pola que o presidente do CXPX e do Supremo, Carlos Lesmes, dispuxera que fose substituído polo seu vicepresidente, Anxo Juanes.
Lesmes pretendía afastarse de decisións que incumbían varios dos seus máis íntimos amigos, como Fernando Román, Vicente Rouco -sobriño do cardeal Rouco Varela- e o propio Llarena, ao que Rouco xa axudara a gañar a presidencia da APM tres anos antes. Mais o protesto da avogada do Estado Díaz Abad, sacudiu esa comisión e Lesmes tivo que renunciar a impor Fernando Román como presidente do Tribunal Superior (TSJ) de Castilla-La Mancha.
No entanto, si se nomeou (entre outras) a terna que proporía o ascenso de Llarena ao Supremo. E dúas semanas despois reuniuse o Pleno do CXPX para decidir ese nomeamento á Sala Segunda, sob a sombra da primeira irregularidade na Permanente: Juanes non coñecía nin se entrevistou con ningún dos candidatos, así que non actuaba por coñecemento propio, senón seguindo as ordes de Lesmes. De feito, na acta desa reunión omitiuse o contido do voto particular de Díaz Abad e só se constatou o seu “voto en contra”.
Para colocar Llarena na Sala Segunda do Supremo foron excluídos 8 dos 13 candidatos ao lugar vacante
Portanto, no Pleno do 28 de xaneiro suscitouse unha nova discusión sobre o procedemento polo que se chegou á proposta de Llarena para o lugar vacante, xa que de entrada decidiuse excluír oito do trece candidatos ao posto, atendendo a un contraditorio informe do Director do Gabinete Técnico que argumentou que os maxistrados que pasaran as probas de selección requiridas cando xa ostentaban o cargo de xuíz debían ser excluídos da selección.
O argumento xurídico era tan bizantino -baseado na Disposición Adicional Terceira da Lei Orgánica 7/2015, de 21 de xullo, que modificou a LOPJ 6/1985- que unha das vogais do Pleno, María Concepción Sáez Rodríguez, interveu para pedir que ese punto fose retirado da orde do día e se reconsiderase a exclusión dos xuíces solicitantes que pasaran as probas de maxistrado especialista en 2011, antes de o regulamento ser modificado.
O presidente do CXPX tivo que dar a razón a Sáez Rodríguez (vogal a proposta de Esquerda Unida), canto ao fondo da cuestión: que os maxistrados excluídos pola Comisión Permanente pasaran de feito unhas probas de especialización tan esixentes ou máis que as realizadas polos que si foron aceptados. Mais aduciu que ao seren anuladas polo Supremo (na súa sentenza sobre “exceso regulamentar” de 19.7.2013) esas normas non podían ser consideradas a efectos de cumprimento de requisitos.
Mesmo Fernando Grande-Marlaska -hoxe ministro do Interior- manifestou naquel Pleno a súa conformidade coa petición da vogal Sáez, expondo claras razóns de defensa dos principios de igualdade, mérito e capacidade, e do dereito de promoción profesional. Igual que outro dos asistentes (Álvaro Custa Martínez) tomou a palabra para lembrar que xa se opuxera á composición da terna no seu momento e que despois destas intervencións seguía albergando dúbidas.
En calquera caso, foi exposta a votación e o nomeamento de Llarena gañou por maioría simples, cos votos en branco tanto da vogal Sáez como de Grande-Marlaska. Máis aínda, Sáez Rodríguez formulou voto particular, do cal non existe constancia documental algunha en Internet (aínda que si figuraba na acta); só unha concisa mención no Acordo do Pleno de que formulou tal voto.
Xuíces para a Democracia recorre o ascenso de Llarena
Após estudar a fondo tan polémica decisión, a asociación Xuíces para a Democracia interpuxo, o 18 de marzo de 2016, recurso contencioso-administrativo contra o ascenso de Llarena ao Supremo, en defensa dos dereitos legais e constitucionais dos maxistrados excluídos na selección da Permanente:
Escrito de Xuíces para a Democracia á Sala do Contencioso Administrativo do Supremo contra o ascenso do xuíz Llarena á Sala Segunda.
Xuíces para a Democracia (JxD) presentou á Sala Terceira do Supremo unha exhaustiva demanda de 31 folios -á que tivo acceso o xornal Público- en que detalla os antecedentes do articulado da Lei Orgánica do Poder Xudicial; tres sentenzas do Supremo que avalan a postura de Sáez e de Grande-Marlaska; os diversos recursos e sentenzas relativas ao Regulamento 2/2011 da Carreira Xudicial; e a Disposición adicional terceira da Lei Orgánica 7/2015, de 21 de xullo, pola que se modifica a Lei Orgánica 6/1985, de 1 de xullo, do Poder Xudicial.
O nomeamento de Llarena ao Supremo “faise sen respectar os principios de mérito e capacidade establecidos no artigo 23 da Constitución”
Nos “fundamentos de dereito” Xuíces pola Democracia expón:
“A ASOCIACIÓN XUÍCES PARA A DEMOCRACIA ten lexitimación activa para impugnar o acto recorrido, referido á cobertura dun posto xudicial de nomeamento discrecional vacante no Tribunal Supremo, por considerar que se fai sen respectar os principios de mérito e capacidade establecidos no artigo 23 da Constitución Española”.
Tamén lembra JxD a sentenza do pleno da Sala Terceira do Supremo que “estableceu, en relación co recurso dunha delas contra o nomeamento do Fiscal Xeral do Estado, que ese interese [o das asociacións de xuíces] comprende, ademais dos aspectos estritamente profesionais, aqueloutros relativos ao cadro en que os tribunais administran xustiza”.
Canto aos motivos do recurso, subliña que o artigo 62.1 da Lei 30/1992, de 26 de novembro, de Réxime Xurídico das Administracións Públicas e do Procedemento Administrativo Común, “establece como causa de nulidade de pleno dereito dos actos das administracións públicas que lesionen os dereitos e liberdades susceptibeis de amparo constitucional”.
En consecuencia:
Motivos do recurso de JXD contra o ascenso de Llarena ao Supremo.
O ascenso de Llarena vulnerou dous artigos da LOPX, tres artigos do seu Regulamento e tres artigos da Constitución
Quer dicir, o proceso para ascender Llarena ao Supremo vulnera dous artigos da Lei Orgánica do Poder Xudicial, tres artigos do seu Regulamento de nomeamentos, a Base Primeira da convocatoria para cubrir o lugar, e outros tres artigos da Constitución Española. É sorprendente que se violen tantas leis e normas co único fin de pór un xuíz determinado á fronte da Sala Segunda do TS, a que entende dos casos especiais de políticos aforados.
Xuíces para a Democracia mesmo rebate cumpridamente todos e cada un do cinco argumentos fundamentais que aduce o CGPX para excluír os candidatos que pasaron as probas despois anuladas e conclúe que a súa exclusión contradi a finalidade das bases, tendente a cumprir os criterios legais de idoneidade e especialización (art. 326.1 LOPJ)”.
Contodo, a Sección Sexta da Sala do Contencioso-Administrativo do Supremo inadmite case un ano despois -na súa sentenza 396/2017- o recurso de Xuíces para a Democracia, sen entrar sequera no fondo do asunto, xa que alega premisas tan peregrinas como que “non pode admitirse que as asociacións [de xuíces] actúen como gardiáns abstractos da legalidade”.
A sentenza non estuda en absoluto a suposta vulneración de todas as leis e normativas antes citadas, senón que se limita a desautorizar Xuíces para a Democracia como parte comparecente, asegurando que “as alegacións da actora [a asociación de xuíces] son xenéricos e non xustifican o interese lexítimo da asociación”:
Fragmento da sentenza do Contecioso-Administrativo sobre o recurso de JxD contra o ascenso de Llarena ao Supremo.
Sete meses despois do seu ascenso, Llarena é designado instrutor da causa contra o procés soberanista
Só sete meses despois desta drástica inadmisión da demanda da asociación de xuíces contra o ascenso de Llarena ao Supremo, a Sala do Penal dese mesmo Alto Tribunal, presidida por Manuel Marchena e conformada polos outros catro maxistrados que conformaban a Sala de Admisión, decidiu “designar Instrutor, conforme á quenda establecida, o Maxistrado desa Sala Excmo. Sr. D. Pablo Llarena Conde“, na querela do Fiscal Xeral do Estado contra a presidenta do Parlament de Catalunya, Carme Forcoadell i Lluís, e outro cinco membros da Mesa do Parlament, todos aforados.
E, novamente, o Poder Xudicial vulnera os seus propios regulamentos, esta vez para pór Llarena á fronte da causa xeral contra o procés, en que acabaron imputados o expresident, Carles Puigdemont, o exvicepresident, Oriol Junqueras, e os demais parlamentares cataláns actualmente en prisión ou no exilio.
Porque non só é falso que se designe Llarena instrutor “conforme á quenda establecida”, senón que este xuíz era o último da lista de todos os maxistrados do Supremo aos que correspondía esa causa, por antigüidade. É dicir, había outro cinco xuíces por diante de Llarena, que debían recibir o encargo de instruír esa causa, en cumprimento do disposto polo Acordo da Sala de Goberno, de 21 de decembro de 2016, relativo á composición e funcionamento das Salas e Seccións do Tribunal Supremo e asignación de relatorios que deben turnar os maxistrados no ano 2017.
Este Acordo dispón -tal como publica o BOE do 30 de decembro de 2016 na páxina 91617 e seguintes- que cando houber que designar instrutor dunha Causa Especial (con aforados) debe procederse do seguinte modo:
“Cando cumpra nomeamento de Instrutor, a súa designación efectuarase seguindo a orde de antigüidade, excluído o Presidente e os Maxistrados que formen as Salas de Admisión e de Recursos. As quendas recuperaranse unha vez que deixen de formar parte destas Salas.”
Llarena non só non era o primeiro para a quenda de designación, senón o último, con 5 xuíces por diante
Portanto, unha vez excluídos o presidente Marchena, o catro maxistrados da Sala de Admisión e o tres da Sala de Recursos, había que designar o máis antigo dos xuíces que conforman a Sala Segunda do Tribunal Supremo. Ese escalafón de antigüidade facilítao o propio Acordo da Sala de Goberno, e fica patente que Llarena non só non era o máis antigo, senón que estaba no último lugar por antigüidade.
Portanto, por diante del debían ter sido designados instrutores da causa, “conforme á quenda establecida”, sucesivamente os maxistrados: 1) José Ramón Soriano Soriano, 2) Miguel Colmenero Menéndez de Luarca, 3) Antonio do Moral García, 4) Andrés Palomo do Arco, e 5) Ana María Ferrer García. E só despois tocaríalle a Llarena, que era o máis recentemente promovido ao Supremo.
En conclusión, apesar de o Acordo establecer un procedemento absolutamente regulado para designar o Instrutor das Causas Especiais que deban incoarse na Sala Segunda do Tribunal Supremo, esa normativa foi vulnerada flagrantemente polo Relator da Sala de Admisión e Presidente da Sala Segunda, Manuel Marchena, ao designar o último, no canto de o primeiro, dos maxistrados segundo a quenda establecida por antigüidade.
É obvio que tal designación foi arbitraria e inxustificada, apartándose do que se dispón no Acordo, sen que se expoña xustificación algunha que permita argumentar por que non se designa o maxistrado que, en estrita observación das reguladas normas de repartición, sería o instrutor correspondente: Don José Ramón Soriano Soriano.
Todo o contrario, non só non se recorre ao primeiro dos maxistrados hábeis en atención á orde de antigüidade, senón que se salta directamente ao sexto (e último) destes maxistrados. E, para máis inri, no auto asinado polo cinco xuíces da Sala do Penal, proclámase que esa designación se efectua “conforme á quenda establecida”, o cal é notoriamente falso.
Por que tanto empeño en pór Llarena á fronte da causa contra o procés? Valía a pena arriscarse a tomar decisións sospeitosamente raianas na prevaricación? O tempo dirá.