Utrota varenda jävel (Exterminad a todos los Salvajes na versión española), comeza cunha frase que é á vez unha provocación, unha promesa e unha exposición de principios: “Ti xa sabes o suficiente. Eu tamén o sei. Non é coñecemento o que nos falta. O que nos fai falta é coraxe para darnos conta do que sabemos e tirar conclusións”.

A rota que comeza a partir daí é un percorrido polo África subsahariana de hoxe, con pinceladas da insobornábel alegría da xente e tamén da violencia e a miseria material e mental que afunde o continente. O relato desta viaxe vén intercalado, en seccións que de cando en cando duran máis dunha páxina, con Historia, historias, análises e materiais de fontes diversas que sosteñen o porqué do terríbel título do libro.

Lindqvist sostén que a Europa asentou o seu proxecto de modernidade, despois a súa revolución industrial e finalmente o seu proxecto imperialista non só no dominio e vasalaxe dos pobos que presentaba como ‘primitivos’.

O proxecto central era o exterminio.

A historia da bioloxía e da antropoloxía, o relato de textos escolares, diarios de viaxeiros, documentos oficiais e o plano e execución de campañas militares e ‘civilizatorias’ van construíndo un panorama desolador: non houbo erros nin accidentes, a situación desesperada da África actual é a perfecta consecución do proxecto de esmagamento do ‘outro’ que foi a outra cara da mesma moeda do desenvolvemento dos europeos e norteamericanos até os seus actuais niveis de abundancia e democracia.

Charles Darwin e Georges Couvier deron sostén e respetabilidade científica ao exterminio, e Joseph Conrad percibiuno en todo o seu horror. Estes e outras personaxes desfilan como testemuñas no xuízo implacábel de Lindqvist á ‘razón exterminadora’.

A publicación deste libro en español ten unha historia curiosa: un profesor do Ciclo Básico Común, primeiro ano de estudos na Universidade de Buenos Aires, descendente de suecos, quedou prendado da prosa destilada e dolorosa de Lindqvist, traduciu o libro e colocou as fotocopias da súa versión mecanografada como material de cátedra.

Desa tradución adaptouse o texto que ofrece a colección Armas e Letras de Turner, que tamén se animou coa primeira edición en español de Hiroshima, de John Hersey, e Memorias dun oficial de infantaría de Sigfried Sassoon, dous clásicos que despen as atrocidades das guerras mundiais.

Mais antes, Turner xa traducira e publicara en español outro mazazo de Lindqvist.

Historia de los bombardeos é un libro máis complexo e máis persoal mais igual de tremebundo nas súas consecuencias. Tracexa a historia dos bombardeos aéreos, tamén acudindo a numerosas, sorprendentes e riquísimas fontes.

Aquí Lindqvist postula e demostra que a destrución de cidades enteiras, de Gernika e Hiroshima a Vietnam e Iraque, non é a excepción senón a regra, o anhelo dos estrategos, a lóxica consumada. Masacrar e aterrar persoas civís indefensas é hoxe o propósito da guerra, e esta práctica e a súa lóxica xustificativa é o que se foi construíndo ao longo do século XX.

Hai unha liña lóxica de unión entre ambos os libros: en Exterminade todos os selvaxes, móstrase como a modernidade do século XIX se alzou sobre os cadáveres dos ‘selvaxes’ que a ‘civilización’ botaría do planeta e da historia.

Historia dos bombardeos pode ser lido como a súa continuación: o século que acaba de terminar agregou ao exterminio xeneralizado o desenvolvemento tecnolóxico que posibilita a distancia aséptica entre o exterminador e o exterminado.

A estrutura deste segundo libro é de múltiplas entradas, sáltase dunha sección breve a outra, avánzase e retrocédese no libro, pode seguirse un camiño temático ou lelo tradicionalmente, nun avance histórico. Armar e desarmar como Rayuela de Xullo Cortázar, e todas as súas lecturas déixannos deprimidos e máis sabios.

* * *

Non se como se me ocorreu hai uns anos compartir a miña paixón por Lindqvist coa gran editora Valerie Miles, naquel momento directora da versión española de Granta. Estabamos xuntos nunha mesa redonda sobre revistas literarias. Nin se me ocorreu a posibilidade de que o reporteiro sueco realmente existise. Quero dicir, sabía que debía existir, mais ás veces, con libros que se penetran con moita profundidade e lucidez no horror, é mellor pensar que non existe o perigo de toparnos co autor.

Valerie contoume entón do seu encontro con Sven. Convidárano para o premio Ulises en Berlín, e o sueco apareceu como eu temía imaxinalo: calado, taciturno, moi correcto no trato, tímido, case con vergoña de estar aí, para ser homenaxeado. Estaba por comezar a mesa redonda, mais tamén é verdade que non quixen saber moito.

Hai libros que nos fan querer sabelo todo sobre os seus autores. Hai outros que polo menos a min déixanme flutuando, entre o asombro polo estilo perfecto, implacáel, luminoso, e a intelixencia algo sinistra que non deixa físgoa para a esperanza. Seguro que Sven Lindqvist como persoa é máis imperfecto, máis humano que os seus libros brillantes. No seu caso, prefiro ficar cos libros.

É necesario ler a Sven Lindqvist, aínda que despois de saber o que nos conta sexa irremediábel e aterrador xuntar as pezas para construír definitivamente o mapa da nosa ignominia.

ROBERTO HERRSCHER

Periodista Narrativo