Manifestantes contra o aborto celebran no exterior do Tribunal Supremo de EEUU, en Washington, o fallo que anula róea vs Wade a favor do dereito á interrupción do embarazo. REUTERS/Evelyn Hockstein
Jonathan Martínez
O máis elocuente destes relatorios non son os números senón a realidade que os números esconden, é dicir, as historias persoais das vítimas que ofreceron os seus relatos, que someteron os seus temores e as súas secuelas psicolóxicas aos criterios verificadores do Protocolo de Istambul. Nestas historias repítense como un retrouso os mesmos padróns e o tormento non aparece como un accidente extemporáneo ou como un descoido repentino duns poucos axentes descarreirados senón como unha práctica sistemática executada cunha calculada frialdade funcionarial.
A palabra tortura ten a virtude ou o defecto de acomodarse a un extenso leque de situacións. Nun dos extremos vemos talvez o rostro do condutor de autobuses Mikel Zabalza, que morreu cos pulmóns encharcados nunha bañeira de Intxaurrondo. Mais o torturador apunta non só ao corpo senón tamén á mente. Contábao Jorge Txokarro na semana pasada nunha entrevista con Noticias de Navarra: “Fixéronme pór de xeonllos, coas alxemas atrás, puxéronme a carapucha e puxéronme dúas pistolas na cabeza, e apertaron p gatillo co clac, clac, e ben, ao coche outra vez”.
A investigadora Laura Pego, coautora do relatorio vasco sobre a tortura, salientou nalgunha ocasión os testemuños de violencia sexual. É certo que existen acusacións explícitas como as de Beatriz Etxebarria, que en 2011 denunciou ter sido violada cun pau. O Comité Europeo para a Prevención da Tortura deu credibilidade aos feitos e Estrasburgo terminou condenando o Reino de España. Laura Pego, contodo, explica que as mulleres torturadas enfrentaron case sempre formas máis refinadas de terror psicolóxico que deixan menor pegada e resultan máis difíceis de demostrar.
Na semana pasada, o Goberno de Castilla e León avanzou un repertorio de medidas disuasorias contra as mulleres que desexen someterse a unha interrupción do gravidez. Entre as moitas acusacións que encaixaron Vox e o PP, repítese a idea da tortura psicolóxica. O certo é que o latexado dun feto non achega ás pacientes ningunha información clínica relevante e o seu alcance non é outro que a pura coacción emocional. Mais que ten que ver un corazón nonato cos malos tratos nunha comisaría?
O Comité da ONU contra a Tortura considera que a restrición do aborto viola a Convención contra a Tortura. Fíxollo saber a Nicaragua ante a súa deriva prohibicionista. Fíxollo saber á Arxentina ante “”a persecución a mulleres e nenas que deciden abortar”. O relator especial das Nacións Unidas sobre a tortura, Juan E. Méndez, enumerou os prexuízos inflixidos a quen solicita servizos de saúde reprodutiva. Unha desas formas de asañamento, talvez a máis sutil e taimada, é “a humillación en contornos institucionais”.
Por suposto, o plano da extrema dereita en Castilla e León non é unha bufonada isolada nin un enxeño novo. O 22 de outubro de 2020, o mesmo día que Polonia prohibía interromper o gravidez por malformación fetal, varios gobernos conservadores de todo o mundo auspiciaban o Consenso de Xenebra, unha declaración que proscribe o dereito internacional ao aborto. Estaban os Estados Unidos de Donald Trump e o Brasil de Jair Bolsonaro. Estaba a Hungría de Viktor Orbán. Estaban a Polonia e o Exipto e a Arabia Saudita. Despois Vladímir Putin adheriu a Rusia.
Da Declaración do Consenso de Xenebra díxose que apenas é un trozo de papel mollado ou unha fanfarronice simbólica. Esta hipótese sería certa se as frases inchadas do texto non tivesen aínda hoxe unha plasmación práctica en forma de ofensivas legais e xudiciais. En setembro de 2021, Texas prohibía o aborto despois de seis semanas de xestación. En xuño de 2022, o Tribunal Supremo derrogaba o dereito ao aborto nos Estados Unidos. En setembro de 2022, Hungría aprobaba un decreto que obriga as mulleres a escoitar o corazón do feto antes de abortar.
A batalla institucional é feroz. Por exemplo, os relatorios sobre a tortura en Nafarrpa non existirían se UPN non tivese perdido o Goberno foral en 2015. Máis aínda, os relatorios existen apesar do PP, que boicotou o proxecto de investigación e pediu ao Tribunal Constitucional que revogase a lei navarra de vítimas policiais. Tortura e aborto, aborto e tortura. A controversia dos latexos do feto, que hoxe nos parece un desvarío ultra, foi unha proposta que UPN levou en 2013 ao Congreso dos Deputados. O mes que vén, por certo, o TC estudará o recurso do PP contra a Lei do aborto.
Repito máis unha vez a mesma pregunta. Que relación existe entre esta alianza antiabortista e a vella lepra da tortura? Intúo que no fondo, por trás de fanfarronadas, latexa o mesmo proxecto ideolóxico, as mesmas técnicas disciplinares, a mesma furia discursiva, os corpos como territorio permanente de disputa política e de intervención do Estado. Por unha curiosa simbiose argumental, o negacionismo da tortura sempre comparte programa coa abolición dos dereitos reprodutivos, coa homofobia e coa celebración dunha masculinidade obtusa e anacrónica.
Apesar do silencio mediático, apesar da impunidade e do desprezo administrativo, todo o mundo pode coñecer xa as conclusións forenses sobre a tortura en Nafarroa. Supoño que algún día, igual que unha historia de terror e de infamia, alguén debería reunir os testemuños de todas as mulleres que padeceron algunha clase de coerción durante unha gravidez, historias de cárcere e de morte, séculos dunha guerra obstétrica que non coñece treguas nin armisticio.
