A forte dispoñibilidade de armas a prezo de saldo, a corrupción do sector de Defensa e o oportunismo dos negocios, por sucios que sexan, facilitaron que boa parte dos traficantes de armas do mundo portasen pasaporte ucraíno ou utilizasen as facilidades ou os arsenais nese país.
O presidente do Goberno español na súa visita ao cuartel dos GEO en Guadalajara. EUROPA PRESS / RAFA MARTÍN
É un erro. A urxencia é parar a guerra, non alimentala. Non se trata aquí de pór en causa o dereito das persoas agredidas a se defenderen, senón de sinalar que existen alternativas as tres opcións que se puxeron até agora sobre a mesa: a escalada (con máis armas e máis guerra), a imposición de sancións cuxo obxectivo declarado é o de asfixiar a economía da Rusia (que é tamén a economía da súa poboación e ten tamén implicacións noutras xentes) ou a rendición declarada do goberno ucraíno. Nin Putin nin Zelenski nin a OTAN poden permitirse derrotas públicas ante as súas audiencias, e por iso compre mudar radicalmente o marco da resposta e priorizar espazos de diálogo. A invasión rusa non ten xustificación algunha e merece a máxima condena, mais convén non esquecer que unha parte dos argumentos esgrimidos nos últimos meses, tamén os de Moscova, merecen atención, debate e negociación, sobretodo aqueles que se referen á arquitectura de seguranza nunha Europa en que tamén está Rusia.
Contodo, o propósito destas liñas está relacionado coa comparecencia na pasada cuarta-feira de Pedro Sánchez no Congreso, en que comprometeu o envío de “material militar ofensivo” que se sumará á partida española do fondo europeo de axuda á paz, através do cal a Unión Europea decidiu canalizar a Ucraína 500 millóns de euros. Enviar armas como axuda á paz, unha contradición tan maiúscula como irresponsábel. O rexeitamento a esta iniciativa está fundamentado en razoamentos morais e pragmáticos. Contodo, quen a apoia podería facerse as dúas preguntas que se suxiren neste artigo. A primeira ten a ver con se son armas o que necesita Ucraína. A segunda, coas consecuencias no medio ou longo prazo, tamén alén das súas fronteiras.
Ucraína produce armas, moitas. Tamén as exporta, en grandes cantidades. Segundo o Instituto Internacional de Investigación para a Paz de Estocolmo (SIPRI, na súa acrónimo en inglés), entre 2016 e 2020 ocupou a décimosegunda posición no ranking de maiores exportadoras do mundo (en 2012, antes das guerras, foi a cuarta). En 2019 destacaron as transferencias á Arabia Saudita para que Riad fixese a guerra no Iemen. Nótese que nese período, 2016-2020, Ucraína sufría un conflito armado, mais aínda así sobrábanlle armas. Compre tamén combinar este dato que sitúa Kiev como grande exportadora con outro polo menos sorprendente: aínda que a principal destinataria das armas ucraínas nese período foi a mesma China que agora lle dá as costas (receptora do 38% do total), a segunda foi, precisamente, a Rusia (alí chegou o 20%). Esas armas foron exportadas coa aprobación do goberno ucraíno, foron transferencias legais (do tráfico ilegal ocupámonos máis abaixo). Foron armas comprometidas coa Rusia con anterioridade a 2014, mais que nin guerras nin anexións impediron. É este un bo exemplo de como os negocios poden anteporse ao sufrimento da túa propia xente.
Ukroboronprom é a maior industria de armas ucraína. Ocupa o lugar 77 entre as cen maiores empresas de armas do mundo, nun ranking en que a maioría das compañías son dos EUA, a China e Rusia. Como exemplo comparativo, a primeira española, Navantia, é o número 84. Esta empresa ucraína emprega perto de 80.000 persoas para producir, entre outros, sistemas de armas, carros blindados, municións e explosivos, e ten 34 filiais. Só Ukroboronprom vendeu armas por un valor de 1.320 millóns de dólares en 2020, bastante máis do duplo do que pode recibir da UE. E Ucraína ten moita máis industria militar.
A segunda pregunta, máis ben unha preocupación, ten relación co feito probado de que a Ucraína foi recoñecida como unha das fornecedoras de armas ilegais máis activas do mundo, tamén a algunhas das guerras máis desastrosas que coñecemos. Isto inclúe transferencias ilegais a Saddam Hussein ou aos talibán, entre moitas outras. O fin da Unión Soviética deixou volumes extraordinarios de armas na Ucraína pola súa relevancia estratéxica e a súa proximidade xeográfica aos membros da OTAN. A forte disponibilidade de armas a prezo de saldo, a corrupción do sector de Defensa e o oportunismo dos negocios, por sucios que sexan, facilitaron que boa parte dos traficantes de armas do mundo portasen pasaporte ucraíno ou utilizasen as facilidades ou os arsenais nese país. A modo de exemplo, outro informe do SIPRI sinalou en 2009 que Ukrainian Cargo Airways, propiedade do Ministerio de Defensa ucraíno, estaría involucrada “en entregas de armas desestabilizadoras a forzas armadas parte dos conflitos na República Democrática do Congo e Angola”.
O parágrafo anterior ten que ver coas garantías que Ucraína pode ofrecer, após a desestabilización que produce a guerra, de que o “material militar ofensivo” enviado non terminará matando persoas noutros conflitos armados. Estas garantías son un requerimentos da lexislación española sobre exportacións de armas, que está á súa vez baseada na Posición Común que obriga todos os membros da UE (e que tampouco recomenda esas transferencias a contextos bélicos ou con potencial desestabilizador rexional). A experiencia noutras doazóns advírtenos da posibilidade de envío de material anticuado ou pouco atractivo para un país que destaca como produtor de armamento, e susceptíbel de ser reexportado se non se necesita. Esas garantías están por chegar nun lugar con estruturas, contactos e saber facer no tráfico de armas.
A mellor expresión de solidariedade coa poboación ucraína é parar a guerra. Parafraseando o agresor, desputinizándoa e desotanizándoa. Mais forzándoas a reconducir as súas diferenzas nunha mesa de negociación desprovista de “material militar ofensivo”.
